آنچه باید در مورد عوارض جراحی کاتاراکت یا آب مروارید بدانیم

در این مقاله:
• پیامدهای عمل جراحی کاتاراکت
• ریسک فاکتورهای عوارض جراحی کاتاراکت
• گزینه‌های جراحی
• زمان ریکاوری
• عوارض جانبی
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• خلاصه

بدن ما پر از انواع پروتئین‌هایی است که بافت‌ها، عضلات و حتی خون را تشکیل می‌دهند. به مرور زمان یا بر اثر برخی حوادث، بعضی از این پروتئین‌ها ممکن است در جاهایی انباشته شوند.
وقتی کاتاراکت [آب مروارید] شکل می‌گیرد، پروتئین‌ها تجزیه شده و به صورت توده‌ای در عدسی‌های چشم جمع می‌شوند که این باعث تار شدن گشته و می‌تواند سبب تاری دید یا انسداد شود.
راه حل مشکل یک عمل جراحی است که در آن عدسی‌ها برداشته شده و با لنزهای مصنوعی جایگزین می‌شوند. وقتی کاتاراکت باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزمره می‌شود دکتر عمل جراحی کاتاراکت را توصیه می‌کند.
عمل جراحی کاتاراکت یک اقدام جراحی سرپایی بسیار متداول و عموماً ایمن است. با وجود این همانند هر جراحی دیگری برخی ریسک‌ها در مورد آن مطرح است.
پیامدهای متداول عبارتند از:
• ورم
• درد
• عفونت
• واکنش به داروهای بی‌حسی

پیامدهای عمل جراحی کاتاراکت
پیامدها در مورد هر عمل جراحی مطرحند. در جراحی کاتاراکت برخی پیامدهای خاص وجود دارد که جراح آنها را در معرض توجه قرار می‌دهد.

1. درد
درد یکی از تبعات مورد انتظار در اکثر اقدامات جراحی است. از آنجا که جراحی کاتاراکت تنها لایه‌های سطحی چشم را درگیر می‌کند، داروهای مسکن درد غیر نسخه‌ای عموماً مؤثرند. اگر درد ادامه یابد یا بدتر شود، شخص باید به پزشک مراجعه کند. این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از پیامدی جدی‌تر باشد.

2. خونریزی
خونریزی سوپراکوروئیدال ممکن است در افراد دچار دیابت، فشار خون بالا، یا وضعیت‌های ایجاد شده پس از جراحی کاتاراکت بروز کند. این عارضه نادر است اما برای پیشگیری از کوری نیاز به مراقبت فوری دارد.

3. عفونت
اغلب اقدامات حامل ریسک عفونت ناشی از ابزار جراحی، تکنیک جراح، یا مراقبت پس از عمل هستند.
اندوفتالمیتیس (اندوفتالمیت) عفونتی است که ممکن است شخص پس از جراحی کاتاراکت دچار آن شود. با وجود این مورد نادری است که در کمتر از 0.5 درصد اعمال جراحی کاتاراکت بروز می‌کند.

4. مشکلات بینایی تازه یا ادامه‌دار
در برخی موارد امکان آن هست که جراحی کاتاراکت مؤثر نباشد، و بیمار ممکن است با ادامه مشکلات بینایی یا بدتر شدن آن پس از جراحی مواجه شود. این مورد نادری است اما در افرادی که پیش از جراحی کاتاراکت با مشکلات دیگری در بینایی مواجه بوده‌اند بیشتر عمومیت دارد.
دوبینی - که معمولاً موقتی است - نیز ممکن است پس از جراحی چشم و زمانی که مغز در حال تنظیم تصویر تازه و شفاف‌تر است بروز کند.

5. فلوترها [شناورها]
فلوترها اصطلاحی برای تبیین ذرات کوچک پروتئین یا کلاژن است که ممکن است میدان دید یا بینایی را قطع کنند و سایه‌هایی ایجاد نمایند. فلوتر همیشه نیاز به درمان ندارد اما گاهی از اوقات می‌توان آن را نشانه‌ای از مشکلی جدی‌تر تلقی کرد.

6. خشکی چشم یا خارش چشم
زمانی که بافت التیام می‌یابد، خشکی و خارش عمومیت دارد. چشم ممکن است دچار حس خارش، شن‌ریزه‌دار بودن یا خشک شود. پزشک ممکن است قطره‌های چشمی لیز کننده را برای کمک به رفع این مشکل توصیه کند. در مورد زمان استفاده از این قطره‌ها پس از عمل جراحی افراد باید با پزشک مشورت کنند.

7. واکنش آلرژیک
استفاده از بیهوشی عمومی برای جراحی کاتاراکت مورد نادری است و عموماً فقط در مورد کودکان به کار می‌رود. به طور معمول، بیهوشی موضعی با استفاده از قطره‌های چشمی یا بی‌حسی موضعی از طریق تزریق القاء شده برای بی‌حس کردن چشم استفاده می‌شود.
در صورت دچار بودن به آلرژی دارویی بیمار باید پیش از جراحی موضوع را به پزشک اطلاع دهد.

8. التهاب
اگرچه در این مورد به چشم عارضه‌ای واقعی نگاه نمی‌شود، بلکه نتیجه‌ای قابل انتظار تلقی می‌شود، "سلول و عود" التهابی است که بر اثر یک مورد جزئی تروما پس از جراحی برای چشم ایجاد می‌گردد.
وقتی جراح با چشم تماس ایجاد می‌کند مقداری کمی از سلول‌های سفید خون یا پروتئین ممکن است در محفظه جلو چشم انباشته شده تاری دید یا حساسیت جزئی ایجاد کند. این وضعیت معمولاً موقتی است و آن را می‌توان با استروئیدهای موضعی درمان کرد.

9. ورم قرنیه
مشابهاً این مورد نیز از نتایج قابل انتظار جراحی است، اما موردی است که می‌تواند علتی برای نگرانی باشد. ورم قرنیه ممکن است در هر مقطعی پس از جراحی بروز کند، اما معمولاً در محل برش ایجاد می‌گردد. این وضعیت را می‌توان با استروئیدهای موضعی که ورم را کاهش می‌دهند درمان کرد.

10. افزایش فشار چشم
تا نیمی از افرادی که تحت جراحی کاتاراکت قرار می‌گیرند پس از عمل با مقداری افزایش در فشار چشم مواجه می‌شوند اما فشار مزبور در طول 24 ساعت به سطح نرمال برمی‌گردد.
مشکلات ادامه‌دار در مورد افزایش یا کاهش فشار چشم پس از عمل جراحی ممکن است به اختلالات دیگری مثل گلوکوما (گلوکوم) مرتبط باشد.

11. پرولاپس عنبیه
در موارد نادر جراحی می‌تواند باعث تروما در عنبیه شود که نتیجه آن پرولاپس عنبیه خواهد بود. این مورد گاه به بستن ناصحیح زخم یا التیام در محل برش جراحی بستگی دارد یا مربوط به طولانی بودن فشار بالا در چشم است.
گاهی از اوقات امکان جابجایی عنبیه وجود دارد اما در موارد شدید نیاز به عمل جراحی مجدد خواهد بود.

12. نشت زخم
دیگر عارضه نادر، نشتی زخم زمانی، بروز می‌کند که مایعات در اطراف محل برش جراحی نشت می‌کنند. این نشتی‌ها با استفاده از رنگ فلورسین قابل تشخیصند و معمولاً می‌توان آنها را با استروئید درمان کرد.
در بعضی موارد پزشک ممکن است بانداژ لنزهای تماسی استفاده کند یا برای مشخص کردن مشکل، جراحی ترمیمی انجام دهد.

13. سندرم قطعه قدامی سمی
ورم و درد قابل توجه در روزهای پس از انجام جراحی کاتاراکت ممکن است پیامی از بروز مشکل مزبور باشد. سندرم قطعه قدامی سمی عفونتی نادر است که اغلب بر اثر آلوده بودن وسایل جراحی یا قطره‌های چشمی رخ می‌دهد.
دوزهای بالای استروئیدها و مسکن‌های درد برای درمان این اختلال که ممکن است متمایز کردن آن از اندوفتالمیت دشوار باشد به کار می‌رود.

14. اندوفتالمیت حاد اولیه
این نوع دیگری از عفونت است که باعث ورم و درد می‌شود و ممکن است به فاصله 3 تا 7 روز پس از جراحی ایجاد گردد. استروئیدها در مورد این عفونت چشم کارآیی ندارند. اختلال مزبور نیاز به آنتی‌بیوتیک یا مراجعه به یک متخصص دارد.

15. قطعات به جای مانده از لنز
در برخی موارد امکان آن هست که ذرات ریز عدسی‌های طبیعی چشم پس از جراحی کاتاراکت سر جای خود بمانند. این مورد ممکن است روزها یا حتی سال‌ها پس از جراحی در اشکال زیر بروز کند:
• تاری دید
• حساسیت به نور
• پارگی
• سرخی
اگر مقصر ذرات عدسی چشم باشد آنها را باید با عمل جراحی خارج کرد - شکل ایده‌آل این رویکرد آن است که همان جراح اقدام اولیه این عمل را انجام دهد.

16. اپاسیفیکیشن کپسولی خلفی
این مورد نوعی پیامد تأخیری است که در 14 تا 60 درصد موارد جراحی کاتاراکت بروز می‌کند. بیشترین شیوع آن در افرادی دیده می‌شود که دچار دیابت بوده یا سابقه انجام عمل جراحی بر روی چشم دارند، و عارضه‌ای است که به شکل‌گیری ذرات ریز به دام افتاده در لایه پشت عدسی‌های چشم منجر می‌شود.
این ذرات حباب‌های کوچک شفافی به نام مرواریدهای الشینگ هستند. عملی به نام کپسولوتومی قدامی لیزر می‌تواند این مشکل را مرتفع کند.

17. ادم ماکولار سیستوئید
این مورد شایع‌ترین عارضه اغلب جراحی‌های کاتاراکت است و تا 8 هفته پس از عمل بروز می‌کند. ادم ماکولار سیستوئید در 1 تا 2 درصد کل موارد جراحی کاتاراکت ایجاد می‌شود.
ورم ناشی از انباشت مایع در چشم است که می‌تواند به کاهش بینایی منجر گردد. داروهای استروئیدی و غیر استروئیدی معمولاً برای درمان این اختلال که رفع آن ممکن است تا 2 ماه زمان نیاز داشته باشد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

18. جابجایی عدسی‌های داخل چشمی
پس از انجام جراحی کاتاراکت این شانس مطرح است که عدسی‌های داخل چشمی که جایگزین عدسی‌های طبیعی می‌شوند جابجا شده یا حرکت کنند. به عنوان عارضه‌ای نادر این وضعیت تقریباً در 0.2 تا 3 درصد موارد جراحی‌های کاتاراکت بروز می‌کند، و تواتر آن با بهبود طراحی عدسی‌ها در طول سالیان اخیر کاهش یافته است.
تاری دید یک علامت شایع است، و در این مورد شاید برای ترمیم مشکل به عمل جراحی نیاز باشد.

19. جابجایی شبکیه
این مشکلی جدی است که عمدتاً در بیماران جوان دچار دیگر مشکلات چشمی یا آنهایی که عدسی‌های داخل چشمی جابجا شده داشته‌اند بروز می‌کند.
انفصال شبکیه‌ای به مراقبت پزشکی فوری نیاز دارد.

20. سندرم انقباض کپسولی
این پیامد بسیار نادر فقط در 0.004 درصد جراحی‌های کاتاراکت بروز می‌کند. سلول‌های عدسی‌های طبیعی باقی مانده در چشم یک ماده فیبروزه ایجاد می‌کنند که منقبض شده اندازه غشاء باریک اطراف عدسی‌ها را کاهش می‌دهد.
این مشکل معمولاً از طریق برش‌های کوچک برای شل کردن غشاء اطراف عدسی‌ها و ایجاد فضای بیشتر برطرف می‌شود.

21. ادم قرنیه‌ای مزمن
بهبود تکنیک‌های جراحی شیوع این مورد را از حدود 1.5 درصد در سال‌های 1980 به 0.1 درصد در حال حاضر کاهش داده است. این عارضه می‌تواند به ورم مزمن غیر قابل برگشت قرنیه منجر گردد.
شماری از ریسک فاکتورها شامل تاریخچه ابتلاء به دیستروفی فوکس در این مورد دخالت دارند.

ریسک فاکتورهای عوارض جراحی کاتاراکت
اگرچه عوارض جراحی کاتاراکت ممکن است دامنگیر هر کسی شود شیوع آنها در برخی موارد بیشتر است:
• سن بالای 60
• برخی تحقیقات میزان بالاتر عوارض را در سیاه‌پوستان در مقایسه با سفیدپوستان نشان داده‌اند اگرچه این موضوع ممکن است به مناسب نبودن تجهیزات مراقبتی مرتبط باشد.
• دچار بودن به دیابت
• افرادی که همزمان با جراحی کاتاراکت اعمال جراحی دیگری نیز داشته‌اند
• افراد دچار دیگر مشکلات چشم شامل گلوکوم
• افراد مصرف کننده برخی داروها مثل تامسولوسین

گزینه‌های جراحی
چند نوع جراحی کاتاراکت شامل موارد زیر وجود دارد:
• فاکوامولسوفیکیشن (فاکوامولسیفیکاسیون). برش کوچکی در قسمت جلو چشم ایجاد و ابزاری که امواج سونوگرافی از آن ساطع می‌شود برای پاره کردن عدسی‌ها و جدا و خارج کردن کاتاراکت به کار می‌رود. وقتی کاتاراکت برداشته شد عدسی‌های تازه جایگزین آنها می‌گردد.
• جراحی فوق کپسولی. برشی طولانی در قرنیه و عدسی‌های طبیعی ایجاد شده و کاتاراکت برداشته می‌شود. در مرحله بعد عدسی‌های مصنوعی جایگزین عدسی‌های طبیعی شده در چشم جایگذاری می‌شوند. در عین حال تنوعاتی در کاربرد ریزبرش‌ها یا لیزرها برای تسریع فرآیند التیام و کاهش عوارض وجود دارد.
• جراحی داخل کپسولی. این روش قدیمی‌ترین روش جراحی کاتاراکت بوده و امروزه کمترین میزان استفاده را دارد. روش مزبور از یک برش بسیار بزرگ بهره گرفته و عدسی‌های طبیعی چشم برداشته می‌شود. این روش به علت اندازه برش مورد استفاده در آن بالاترین میزان عوارض را دارد.

زمان ریکاوری
در اکثریت موارد فرد در طول چند روز شاهد بهبود بینایی خود خواهد بود - دستکم وقتی که موضوع کاتاراکت در میان باشد، و شخص نیاز به تجدید نظر در نمره عینک خود در زمانی که چشم‌ها خود را با وضعیت نرمال جدید هماهنگ می‌کنند، خواهد داشت.
اکثر بیماران در طول چند روز می‌توانند سر کار خود برگردند و رانندگی کنند، اما برخی فعالیت‌ها هست که باید از آنها اجتناب نمایند.
عمدتاً این محدودیت‌ها شامل کاهش فشار بر چشم و اجتناب از قرار گرفتن در معرض چیزهایی است که باعث تحریک چشم‌ها و کاهش سرعت التیام می‌شوند.
برخی نکات در مورد ریکاوری کاتاراکت عبارتند از:
• محدود کردن ورزش و بلند کردن اشیاء سنگین
• خودداری از دستمالی و مالش چشم
• استفاده از عینک آفتابی در زمان حضور در فضاهای روشن
• دوش گرفتن با دقت و اجتناب از ورود آب و صابون به داخل چشم
• خودداری از کاربرد مواد آرایشی و کرم در اطراف چشم به مدت دستکم یک هفته
• خودداری از شنا یا استفاده از وان آب داغ یا سونا
• اجتناب از مواد محرک نظیر مواد شیمیایی و گرد و غبار

عوارض جانبی جراحی کاتاراکت
برخی از پیامدهای جراحی کاتاراکت به آن اندازه پیامد محسوب نمی‌شوند که عوارض جانبی تلقی شوند. اکثر آنها مدت کوتاهی پس از جراحی ادامه دارند و علتی برای هشدار یا اقدام به درمان جدی نیستند. عوارض جانبی را می‌توان موارد زیر قلمداد کردک
• تاری دید
• خارش چشم
• خشکی چشم
• سرخی
• زخم یا درد
• ورم (ادم)
• فلوتر
• حساسیت به نور
• شکل‌گیری اثر "هاله" در اطراف روشنایی
پزشک می‌تواند برای کمک به مقابله با این عوارض جانبی پس ز جراحی قطره‌های چشمی تجویز کند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
از آنجا که علایم عوارض جانبی نرمال و پیامدهای جدی بسیار مشابهند، شخص ممکن است در مورد مراجعه به پزشک پس از جراحی کاتاراکت دودل شود. در حالی که پزشک باید توصیه‌های اختصاصی در مورد زمان مراجعه برای کمک گرفتن پس از عمل ارائه دهد، برخی نشانه‌ها که باید مراقب آنها بود عبارتند از:
• دردی که داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای در مورد آنها مؤثر نیستند
• تاری دید
• تب
• تهوع یا استفراغ
• بروز نقطه‌های تاریک در بینایی

خلاصه
جراحی کاتاراکت یکی از متداول‌ترین عمل‌های جراحی است. در طول سالیان گذشته بهبودهای ایجاد شده در تکنیک‌های جراحی و ایمپلنت‌های عدسی‌ها ریسک عوارض ناشی از جراحی کاتاراکت را کاهش داده است.
همانند هر اقدام جراحی، جراحی کاتاراکت با برخی عوارض جانبی همراه است. افراد باید در مورد آنچه پس از عمل انتظار آن می‌رود و زمان اقدام به گرفتن کمک با جراح خود مشورت کنند./

آنچه باید در مورد عوارض جراحی کاتاراکت یا آب مروارید بدانیم
دکتر آن مری گریف، ریچل زیملیک
ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
Healthline
What to Know About Cataract Surgery Complications
Medically reviewed by Ann Marie Griff, O.D. —
Written by Rachael Zimlich, RN, BSN
On April 1, 2021