چرا چشم‌های من زردند؟ بررسی علل زردی چشم در کودکان و بزرگسالان

• جنا فلچر، دکتر سوزان فلاک
• ترجمة هستی‌ فراست‌فر

چشم‌ها می‌توانند چیزهای زیادی در مورد افراد بگویند. این ارگان نه فقط چشم‌اندازی به درون شخصیت فرد عرضه می‌کند بلکه می‌تواند سرنخ‌هایی در مورد سلامت عمومی بدن به دست دهد.
وقتی سفیدی چشم به زردی می‌زند، عموماً نشان‌دهندة این است که چیزی در داخل بدن جریان دارد که سبب زردی (یرقان) می‌شود. یرقان ته‌رنگ زرد پوست و سفیدی چشم‌ها را توصیف می‌کند.
میزان بسیار بالای بیلی‌روبین در خون سبب یرقان می‌شود. بیلی‌روبین یک مادة زائد موجود در صفرا است، ماده‌ای که کبد برای خُرد کردن چربی‌ها می‌سازد.
وقتی میزان بیلی‌روبین در خون بسیار زیاد شود، ممکن است به درون بافت‌های اطراف نظیر پوست و بافت چشم راه یابد که سبب زردی آنها می‌شود. یرقان در بزرگسالان، کودکان و نوزادان علل مختلفی دارد.

مطالب این مقاله:
1. آناتومی چشم
2. علل زردی چشم در نوزادان
3. علل زردی چشم در کودکان و بزرگسالان

آناتومی چشم
یرقان اساساً بر بخش پیشین چشم تأثیر می‌گذارد چرا که این بخش جایی است که رنگ‌دانه‌ها قابل رؤیت هستند.
برای فهم چگونگی آسیب زدن یرقان به چشم فهم آناتومی بخش پیشین چشم اهمیت دارد.
• پلک و مژه: پلک‌ها و مژه‌ها چشم را در مقابل گرد و غبار محافظت می‌کنند. آنها همچنین برای چشمک زدن به کار می‌روند و بنابراین امکان مرطوب ماندن چشم حفظ می‌شود. در صورت بروز یرقان، هم قسمت بیرونی و هم قسمت داخلی پلک‌ها که قابل رویت هستند در حالت بسته بودن چشم‌ها ممکن است به ته‌رنگ زرد متمایل شوند.
• مردمک: مردمک مرکز تیره‌رنگ چشم است که مقدار نور ورودی به چشم را کنترل می‌کند. معمولاً یرقان باعث تغییر رنگ مردمک چشم نمی‌شود.
• عنبیه: شبکیه بخش رنگی چشم است که مردمک‌ها را احاطه می‌کند. این بخش دارای عضلاتی است که با مردمک تماس دارند. زردی ممکن است در شبکیة چشم فرد دچار یرقان دیده شود.
• سفیدة چشم: سفیدی چشم. سفیدی چشم اطراف عنبیه را گرفته است و از ساختار ظریف داخل چشم محافظت می‌کند. زردی چشم اغلب اوقات به دلیل زرد شدن شبکیه مورد توجه قرار می‌گیرد.

علل زردی چشم در نوزادان
یرقان در نوزادان بسیار شایع است زیرا کبد نوزاد هنوز در حال رشد است. بیلی‌روبین اغلب سریع‌تر از آنکه کبد در حال رشد نوزاد بتواند آن را خرد کند ساخته می‌شود که سبب بروز مکرر زردی می‌شود.
گذشته از زرد شدن پوست، یکی از روشن‌ترین نشانه‌های یرقان در نوزاد زردی چشم است.
زردی چشم فقط یکی از نشانه‌های یرقان نوزادی است. نووالدین همچنین باید مراقب علایم زیر باشند:
• زردی پوست
• فقدان انرژی در نوزاد
• کج‌خلقی نوزاد
• تب
• مشکلات شیر خوردن
هر نوزادی که دارای چنین علایمی باشد باید بلافاصله توسط پزشک معاینه شود.
اغلب موارد یرقان نوزادی بدون ضرر هستند و با رشد کبد نوزاد خودبخود رفع می‌شوند.
علل معمول یرقان نوزادی شامل موارد زیر است:
• یرقان فیزیولوژیک: بسیاری از نوزادان دچار این نوع یرقان می‌شوند، که به کبد در حال رشد نوزاد مرتبط است. این نوع یرقان معمولاً در هنگام 2 تا 4 روزگی نوزاد ظاهر می‌شود.
• شیردهی مادر: شیردهی مادر می‌تواند سبب یرقان شود وقتی که نوزاد شیر کافی برای دفع بیلی‌روبین دریافت نمی‌کند. این نوع یرقان اغلب وقتی شیر مادر وارد می‌شود رفع می‌گردد.
• شیر پستان: گاهی وقت‌ها مواد موجود در شیر پستان سبب می‌شود که رودة بچه بیلی‌روبین را بیش از آنچه از راه مدفوع دفع می‌شود نگه دارد. این شکل از یرقان به صورت معمول در هفتة دوازده پس از تولد نوزاد رفع می‌شود.
برخی وارد یرقان نوزادی ممکن است نگرانی‌آورتر باشند. این موارد عبارتند از:
• یرقان ناسازگاری خون: وقتی مادر و نوزاد دارای گروه‌های خونی سازگار نباشند، بدن مادر ممکن است به گلبول‌های قرمز خون بچه در هنگام بودن او در زهدان حمله کند. از آنجا که آنتی‌بادی‌های مادر در دورة پیش از تولد بچه گلبول‌های خون او را تجزیه می‌کنند، این نوع یرقان ممکن است تا سن یک روزگی بچه ادامه داشته باشد.
• یرقان زودرس بودن نوزاد: بچه‌های زودرس در بالاترین ریسک یرقان قرار دارند زیرا کبد آنها بسیار نارس است. بچه‌های زودرس ممکن است دچار یرقان شدیدتر شوند یا که یرقان در کنار دیگر اختلالات در آنها بروز کند.
• عفونت‌ها: برخی عفونت‌های باکتریایی مثل سپسیس می‌توانند سبب بروز یرقان در نوزاد شوند.
• خونریزی: خونریزی داخلی می‌تواند سبب یرقان شود. بچه‌های زودرس به طور مشخص در ریسک خونریزی قرار دارند.
در حالی که اغلب موارد یرقان‌های نرمال خفیف تا متوسط هستند، یرقان نوزادی شدید نیز ممکن است. موارد یرقان خفیف ممکن است خودبخود رفع شوند حال آنکه بیشتر یرقان‌های متوسط را می‌توان با نوردرمانی مداوا کرد.
موارد خیلی شدید یرقان نوزادی را باید با انتقال خون درمان کرد. متخصص کودکان در صدر فهرست مراقبان بهداشتی در مورد بررسی یرقان در بچه‌ها قرار دارد.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

میدریازیس یا گشاد شدن مردمک چشم

علل زردی چشم در بچه‌های بزرگ‌تر و افراد بزرگسال
در بچه‌های بزرگ‌‌تر و افراد بزرگسال، زردی چشم همیشه باعث نگرانی است زیرا یرقان در این گروه‌های سنی عمومیت ندارد.
خلاف زردی پوست، که ممکن است ناشی از خوردن زیاد سبزیجات زرد و نارنجی رنگ باشد، زردی چشم تقریباً همیشه نشانة ‌یرقان است. زردی چشم و یرقان در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان به طور معمول نشان دهندة وجود موارد پزشکی نهفته است.
سه دلیل اصلی برای بروز یرقان وجود دارد:
• بیماری کبد یا جراحت کبدی: مشکلات کبدی سبب بروز نوعی از یرقان به نام یرقان هپاتوسلولار می‌شود.
• درهم‌شکستگی گلبول‌های قرمز خون: وقتی گلبول‌های قرمز خون خیلی سریع درهم شکسته شوند، افزایشی در میزان تولید بیلی‌روبین ایجاد می‌شود.
• انسداد سیستم مجرای صفرا: وقتی لوله‌های حامل صفرا که از کبد به کیسة صفرا و روده‌ها می‌روند مسدود شوند، بیلی‌روبین قادر به ترک کبد نخواهد بود و میزان آن بیش از حد افزایش می‌یابد. این نوع یرقان را یرقان انسدادی می‌نامند.
تعدادی از مشکلات پزشکی که نیاز به درمان زیر نظر پزشک دارند ممکن است سبب بروز هر یک از این انواع یرقان شوند. این مشکلات عبارتند از:
• التهاب حاد یا عفونت کبد: اگر کبد دچار جراحت عفونت باشد، ممکن است نتواند فرآیند مربوط به بیلی‌روبین را به طور کامل انجام دهد.
• التهاب یا انسداد کانال صفرا: کانال‌های صفراوی متورم یا مسدود شده مانع رها شدن صفرا در داخل کبد می‌شوند. وقتی صفرا رها نمی‌شود، کبد نمی‌تواند بیلی‌روبین را دفع کند.
• فقر آهن همولیتیک: فقر آهن همولیتیک یک اختلال خونی است که وقتی بروز می‌کند که بدن با سرعت خیلی زیاد گلبول‌های قرمز خون را خرد می‌کند. وقتی گلبول‌های قرمز خون به سرعت خیلی زیاد درهم شکسته می‌شوند، تولید بیلی‌روبین افزایش می‌یابد. این وضعیت می‌تواند منجر به فقر آهن شود، که در آن فرد دیگر دارای گلبول‌های قرمز خون کافی نخواهد بود.
• مالاریا: عفونت خون ناشی از پشه‌های ناقل مالاریا می‌تواند سبب یرقان شود.
• پانکراتیت: عفونت پانکراس است که سبب تورم آن و منجر به یرقان می‌شود.
• سرطان: برخی از سرطان‌ها شامل سرطان کبد و لوزالمعده می‌توانند سبب یرقان شوند.
بچه‌های بزرگ‌تر و افراد بزرگسال باید مراقب زردی پوست و چشم فارغ از دیگر علایم باشند. در هر حال یرقان اغلب با علایم آزاردهنده شامل موارد زیر بروز می‌کند:
• خارش پوست
• احساس کلی ناخوشی
• احساس پری در ناحیة شکم
• خستگی
• تب
• مدفوع رنگ پریده
• ادرار تیره رنگ
تمامی موارد یرقان ناگهانی در بزرگسالان و بچه‌ها باید برای مشخص شدن امکان موارد جدی تحت نظر پزشک قرار گیرد.
تعدادی از موارد بی‌ضرر یرقان در این گرو‌ه‌های سنی وجود دارد که کمتر عمومیت دارند.
برای مثال، سندرم ژیلبرت یک اختلال کبدی ژنتیک است که در آن کبد قادر به فرآیندسازی بیلی‌روبین به طور کامل نیست. سندرم ژیلبرت می‌تواند سبب حملات گهگاهی یرقان و ایجاد سندرم رودة تحریک پذیر شود. در هر حال، این اختلال بر سلامت کلی تأثیر نمی‌گذارد و ریسک عوارض را افزایش نمی‌دهد./