علایم و نشانه‌های مالتیپل اسکلروزیس (MS) در زنان

• سیلوانا مونتویا، دکتر النا بیگرز
• ترجمة هستی فراست‌فر

مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی عصبی است که به سیستم عصبی مرکزی آسیب می‎رساند و به صورت بالقوه برای بیمار ناتوانی‎آور است.
سیستم ایمنی به پوشش مایلین که فیبرهای عصبی را محافظت می‎کند حمله‎ور می‎شود. این عالم باعث ایجاد اختلال در ارتباط میان مغز و دیگر اندام‎های بدن شده و این روند در نهایت باعث صدمه دیدن عصب‎ها می‎شود.
میزان آسیب MS در زنان بیش از مردان است. این اختلال همچنین سبب ایجاد علایم و مشکلاتی در زنان می‎شود که مردان به آنها مبتلاء نمی‌گردند.

آنچه در این مقاله می‎خوانید:
• مالتیپل اسکلروزیس و زنان
• علایم و نشانگان عمومی
• تشخیص
• درمان MS

MS و زنان
اغلب اوقات MS در زنان 20 تا 40 ساله تشخیص داده می‎شود. اگرچه زنان ممکن است بسیاری از علایم موجود در مردان را تجربه کنند، این اختلال همچنین می‎تواند اثرات خاصی بر عادت ماهانه، پیشگیری از بارداری، حاملگی و یائسگی داشته باشد.

عادت ماهانه
دمای بدن زنان پیش از قاعدگی و در طول آن افزایش پیدا می‎کند و این موضوع می‎تواند بر نشانگان MS تأثیر بگذارد. حال عمومی زنان مبتلاء به MS در طول عادت ماهانه بدتر می‎شود و علایمی نظیر خستگی مزمن، افسردگی، تعادل و ضعف می‎توانند مسأله‎سازتر شوند.
برخی از داروهای MS نظیر ضد افسردگی‎ها و اینترفرون‎های بتا نیز می‎توانند بر چرخة عادت ماهانه تأثیر بگذارند. آنها می‎توانند سبب "لکه‎بینی" یا پریودهای آزاردهنده شوند اگرچه این عوارض جانبی اغلب به مرور زمان بهبود پیدا می‎کنند.
برخی از زنان با ا ستفاده از ضد بارداری‎های بر بنیان هورمون نسبت به کاهش یا توقف پریود خود اقدام می‎کنند.

داروهای پیشگیری از بارداری
MS سبب آسیب رسیدن به باروری نمی‎شود. زنان مبتلاء به MS عموماً می‌توانند روش‎های مختلف پیشگیری از بارداری را انتخاب کنند.
وقتی برای پیشگیری از بارداری دارو انتخاب می‎شود، این موضوع مهم است که نوع داروی مورد استفاده برای درمان MS و فعل و انفعال آن با داروی پیشگیری از بارداری مورد ملاحظه قرار گیرد.

مشکلات جنسی
بسیاری از زنان مبتلاء به MS مشکلات مختلفی را در زمینة برانگیختگی، پاسخ‎دهی و اُرگاسم در طول ارتباط جنسی تجربه می‏کنند. درمانی برای این مشکلات وجود ندارد، اما مواردی هست که می‎تواند کمک کننده باشد.
- استفاده از لوبریکانت‎ها: MS می‎تواند سبب خشکی واژن شود یا این وضعیت می‎تواند به عنوان عارضة جانبی برخی داروها بروز یابد. استفاده از لیزکننده‎های واژن می‎تواند به تخفیف این وضعیت کمک کند.
- رسیدن به ارگاسم: MS می‎تواند دستیابی به ارگاسم را برای زنان دشوار کند. تحریک اضافی نظیر استفاده از دستگاه‎های ویبره می‎تواند کمک کننده باشد.

بارداری و مالتیپل اسکلروزیس
اغلب زنان هنگامی با تشخیص ابتلاء به MS در مورد خود مواجه می‎شوند که در فکر تشکیل خانواده هستند. پیشتر تصور می‎شد که بارداری می‎تواند اثرات منفی بر MS داشته باشد، اما اکنون شواهدی وجود دارد که نشان می‎دهد بارداری می‎تواند باعث کاهش عود این بیماری شود. به نظر می‎رسد که این موضوع ناشی از عوامل وابسته به هورمون‎ها باشد.
ممکن است که عود بیماری پس از زایمان، یعنی پس از اینکه هورمون‎ها به سطح سابق خود برمی‎گردند، افزایش یابد. در هر حال، تحقیقات عنوان می‎کنند که بارداری بر پیشرفت این بیماری در درازمدت هیچ تأثیری ندارد.
زنان دچار MS هم‎اندازة زنان غیر مبتلاء به این بیماری احتمال برخورداری از فرزند سالم را دارند.

باردار شدن
با رعایت یک برنامة دقیق، بچه‎دار شدن برای زنان دچار MS کاملاً امکان پذیر است.
از آنجا که برخی داروهای MS برای استفاده در دوران بارداری ناایمن هستند، معمولاً توصیه می‎شود که زنان درمان را متوقف کنند و سه ماه پیش از تلاش برای بارداری این کار را انجام دهند. این کار باید مستقیماً زیر نظر پزشک متخصص انجام شود زیرا توقف ناگهانی مصرف برخی داروها می‌تواند برای بیمار مضر باشد.
پزشکان به بررسی خطرات متوجه مادر و بچه می‌پردازند و آنگاه مصرف یا عدم مصرف دارو را توصیه می‌کنند.

بارداری و علایم مالتیپل اسکلروزیس
علایم بیماری MS ممکن است در طول دوران بارداری تشدید شود.
- تعادل
- خستگی مزمن
- درد پشت
- مشکلات روده و مثانه

یائسگی و MS
در طول دوران یائسگی برخی علایم MS شامل خستگی مزمن و مشکلات مثانه ممکن است تشدید شوند. همانند بارداری میزان هورمون‌ها نیز در دورة یائسگی تغییر می‌کنند.
یک مطالعة اخیر در مورد تأثیر یائسگی بر MS، چنین درمی‌یابد که پس از یائسگی، وقتی تولید استروژن در بدن متوقف می‌شود، میزان ناتوانی با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد. در نتیجه درمان جایگزینی هورمون ممکن است در زنان دچار MS از طریق افزایش میزان استروژن بدن روند مزبور را به تأخیر بیندازد.
درمان جایگزینی هورمون به طرق مختلف شامل قرص، ژل، پیوند و... در دسترس است.

علایم و نشانگان عمومی
علایم و نشانگان MS متفاوت است و به میزان آسیب و نوع عصب‌های آسیب دیده بستگی دارد.
این نشانه‌ها و علایم عبارتند از:
- مشکلات بینایی، نظیر دوبینی طولانی مدت، مقطعی یا نابینایی کامل
- ضعف یا بی‌حسی در یک اندام یا بیشتر
- احساس مورمور یا درد
- رعشه
- هماهنگی ضعیف اندام‌ها یا فقدان تعادل
- اختلال در تکلم
- خستگی مزمن
- سرگیجه
- اختلال در عملکرد روده و مثانه

علل و ریسک‌فاکتورها
این موضوع روشن نیست که چرا برخی از مردم دچار MS می‌شوند و دیگران به آن مبتلاء نمی‌شوند. به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی و محیطی در این مورد دخالت دارند.
برخی از ریسک فاکتورها که می‌توانند شانس ابتلاء به MS را در افراد افزایش دهند عبارتند از:
- جنس: زنان دو بار بیشتر از مردان در خطر ابتلاء به MS قرار دارند.
- سن: MS معمولاً افراد را در سنین 15 تا 60 سالگی و به ویژه در زنان در سنین 15 تا سالگی مبتلا می‌کند.
- تاریخچة خانوادگی: ‌وجود MS در یکی از والدین یا خواهران و برادران خطر ابتلاء به MS را در فرد افزایش می‌دهد.
- ویروس‌هایی نظیر ویروس اپشتین – بار، ویروسی که سبب مونونوکلئوز عفونی می‌شود نیز نوعی استقبال از بیماری محسوب می‌شود.
- برخی اختلالات خودایمنی نظیر بیماری التهابی روده، بیماری تیروئید یا دیابت نوع 1
- کمبود ویتامین D
- چاقی
- دخانیات: افراد سیگاری که دچار علایم اولیة MS هستند بیشتر در معرض خطر تجربة مراحل ثانوی این بیماری قرار دارند.
- نژاد و اقلیم: مردم سفیدپوست، به ویژه شمال اروپا دچار خطر بیشتری برای ابتلاء به MS هستند.
این اختلال در کشورهایی نظیر کانادا، شمال ایالات متحد آمریکا، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا شایع است.

در زمینه MS بیشتر بخوانیم:

در مورد MS در کودکان چه می‌دانیم؟

تشخیص
اگرچه تست‌های خاصی برای تشخیص MS وجود ندارد، تشخیص این بیماری اغلب اوقات از طریق از تشخیص خارج کردن بیماری‌های دارای علایم مشابه با MS صورت می‌گیرد.
معاینة نورولوژیک کامل و تاریخچة خانوادگی برای تشخیص MS لازم است. تست‌های زیر نیز می‌توانند به تشخیص MS کمک کنند:
- آزمایش‌های خون به از تشخیص خارج کردن بیماری‌های دارای علایم مشابه کمک می‌کنند.
- اسکن MRI برای شناسایی هر جراحت محتمل در مغز و طناب نخاعی به کار می‌رود.
- پونکسیون کمری، برای آزمایش مایع کانال نخاعی به منظور بررسی آنتی‌بادی‌ها یا دیگر عفونت‌ها
- آزمایش‌هایی برای ضبط پیام‌های الکتریکی تولید شده از سوی سیستم عصبی در پاسخ به تحریک

درمان‌ MS
اگرچه هیچ علاجی برای MS وجود ندارد، درمان‌هایی برای کمک به مدیریت علایم بیماری و کمک به مبتلایان برای بهبود سریع از حملات بیماری وجود دارد. برخی از افراد دچار علایم خفیف بیماری نیاز به هیچ نوع درمانی ندارند.
درمان‌های موجود شامل موارد زیر است:
- درمان‌هایی برای تعدیل علایم عود بیماری (این کار برای MS پیشروندة اولیه امکان‌پذیر نیست)
- استفاده از کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب عصب
- درمان‌هایی برای کاهش خستگی مزمن
- تمرینات کششی و قدرتی
- شل کننده‌های عضلانی برای تخفیف گرفتگی یا اسپاسم عضلانی به ویژه در ناحیة پاها
- داروهایی برای مسایل مرتبط به MS نظیر افسردگی، اختلالات جنسی و کنترل مثانه و روده
در هنگام استفاده از درمان‌های تعدیل کنندة بیماری، استفاده از درمان صحیح برای بیماران حائز اهمیت است. انجام این مهم به عوامل متعددی نظیر طول مدت ابتلاء به بیماری، اینکه دیگر درمان‌های MS مؤثر بوده‌اند، و داشتن برنامه برای بچه‌دار شدن، بستگی دارد
برخی شواهد در این مورد وجود دارد که درمان‌های زیر می‌توانند به تخفیف برخی از علایم MS کمک کنند.
- ماساژ
- رفلکسولوژی (بازتاب‌شناسی)
- تای‌ چی
- درمان‌های میدان مغناطیسی
- درمان عصبی
- عصارة کانابیس خوراکی برای گرفتگی عضلانی و درد./