سیستیت یا التهاب دیواره مثانه - آنچه دانستنش نیاز است - مهرین

• کریستین نوردکویست، دکتر ژیژی لیو
• ترجمه هامیک رادیان

سیستیت یک عفونت نسبتاً شایع دستگاه ادراری تحتانی است. سیستیت به ویژه زیر عنوان التهاب دیوارۀ مثانه مورد اشاره قرار می‎گیرد.
اگرچه سیستیت به طور معمول اختلالی جدی نیست، می‎تواند آزار دهنده بوده و در صورت عدم درمان عوارضی به دنبال داشته باشد.
سیستیت فضای بینابینی موردی جدی‎تر و نوع مزمن سیستیت است.

مطالب این مقاله:
• سیستیت چیست؟
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان
• علایم
• پیشگیری

سیستیت چیست؟
سیستیت معمولاً هنگامی بروز می‎کند که مجرای ادرار و مثانه که به طور محیطی استریل یا فاقد میکرب محسوب می‎شوند، توسط باکتری‎ها آلوده می‎گردند.
باکتری به جدار مثانه می‌چسبد و سبب بروز تحریک و التهاب در این ناحیه می‎شود.
سیستیت به مردم در تمامی گروه‎های سنی و جنسی آسیب می‎زند. با وجود این شیوع سیستیت در میان زنان بیش از مردان است زیرا مجرای ادرار در زنان کوتاه‎تر است.
در حدود 80 درصد تمامی عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) توسط باکتری‎های روده که خود را به دستگاه ادراری می‎رسانند، ایجاد می‎شود.
اغلب این باکتری‎ها بخشی از فلور سالم روده را تشکیل می‎دهند اما وقتی آنها وارد فضای عاری از میکرب مجرای ادرار و مثانه می‌شوند می‎توانند سبب بروز UTI گردند.
UTIs در سطح ایالات متحد آمریکا شایع‎ترین عفونت‎های منجر به پذیرش بیمارستانی بیماران محسوب می‎شود به ویژه در میان بیمارانی که از کاتترهای ادراری استفاده می‎کنند.

علایم
موارد زیر نشانه‎ها و علایم شایع سیستیت محسوب می‎شوند:
• وجود رد خون در ادرار
• ادرار دارای رنگ تیره، کف‎مانند یا دارای بوی تند
• احساس درد در ناحیۀ بالای استخوان ناحیۀ شرمگاهی، در قسمت پایین ناحیۀ پشت کمر یا در ناحیۀ شکم
• احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
• ادرار کردن مکرر یا احساس نیاز مکرر به ادرار کردن
مردم سالمند ممکن است احساس ضعف و تب داشته باشند اما هیچ‎یک از علایم مندرج در فوق در آنها مشاهده نمی‎شود. در عین حال در این گروه سنی تغییرات در وضعیت روانی نیز امکان بروز دارد.
نیاز مکرری به ادرار کردن در فرد وجود دارد اما هر بار که وی راهی توالت می‎شود فقط قادر به دفع مقدار کمی ادرار خواهد بود.
وقتی کودکان دچار سیستیت می‎شوند ممکن است دچار هر یک از علایم فهرست بالا شوند که احتمال دارد با استفراغ و احساس ضعف عمومی بدن نیز همراه باشد.
برخی از بیماری‎ها یا اختلالات دیگر علایمی مشابه سیستیت دارند که از جملۀ آنها می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اریتریت یا التهاب مجرای ادرار
• سندرم درد مثانه
• پروستاتیت یا التهاب غده پروستات
• هپیرپلازی خوش‌خیم پروستات در مردان
• سندرم دستگاه ادرای تحتانی
• سوزاک
• کلامیدیا
• کاندیدا، یا برفک

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

درد مثانه - آنچه دانستنش نیاز است

علل
سیستیت علل متعددی می‎تواند داشته باشد. اغلب آنها موارد عفونی هستند و اکثریت این موارد از یک عفونت نزولی سرچشمه می‎گیرند. باکتری‎ها از ساختارهای تناسلی خارجی وارد مثانه و مجرای ادرار می‎شوند.
ریسک فاکتورها شامل موارد زیر است:
• استفاده از تامپون: در هنگام وارد کردن تامپون، ریسکی جزئی برای ورود باکتری به مجرای ادرار وجود دارد.
• وارد کردن کاتتر ادراری، تعویض یا استفادۀ درازمدت از آن: امکان اینکه کاتتر دارای باکتری بوده و این باکتری همراه کاتتر وارد دستگاه ادراری شود وجود دارد.
• استفاده از دیافراگم برای کنترل بارداری: در مقایسه با زنان فعال از نظر جنسی که از دیافراگم استفاده نمی‎کنند، شیوع سیستیت در میان زنانی که از دیافراگم دارای اسپرم‎کش استفاده می‎کنند بیشتر است.
• پر بودن مثانه: اگر مثانه به طور کامل تخلیه نشود، محیطی برای تکثیر باکتری ایجاد می‎شود. این وضعیت در میان زنان باردار یا مردانی که دچار مشکل بزرگ شدن پروستات هستند نسبتاً شایع است.
• فعالیت جنسی: زنان فعال از نظر جنسی در ریسک بالاتری برای ورود باکتری به مجرای ادرار قرار دارند.
• انسداد قسمتی از سیستم ادراری که مانع جریان ادرار می‎شود.
• دیگر مشکلات مثانه یا کلیه در این مورد دخالت دارند.
• سکس مکرر یا شدید: این کار شانس صدمات فیزیکی را افزایش می‎دهد، که به نوبۀ خود باعث افزایش احتمال سیستیت می‎شود. به این نوع سیستیت گاهی از اوقات سیستیت ماه عسل گفته می‎شود.
• افت سطح استروژن: در طول یائسگی، سطح استروژن دچار کاهش می‎شود، و جدار مجرای ادرار در زنان باریک‌تر می‎گردد. هر قدر این دیواره باریک‎تر شود، شانس ابتلا به عفونت و آسیب دیدگی بیشتر می‎شود. پس از یائسگی ریسک مزبور بالاتر است.
• جنس: ورودی مجرای ادرار در زنان نسبت به مردان به مقعد نزدیک‎تر است، بنابراین ریسک ورود باکتری از روده به داخل مجرای ادرار در زنان بیش از مردان است.
• کاهش مخاط: در طول یائسگی، میزان تولید مخاط در واژن زنان کاهش می‎یابد. این مخاط به طور نرمال نقش یک لایۀ محافظ را در برابر باکتری بازی می‎کند.
• رادیوتراپی: آسیب دیدن مثانه می‎تواند سبب سیستیت تابش متأخر شود. زنان در هنگام درمان جایگزینی هورمون (HRT) در مقایسه با زنان یائسۀ فاقد درمان مزبور در ریسک بالاتری برای ابتلا به سیستیت قرار دارند. به هر جهت، HRT ریسک‎های خاص خود را به همراه دارد، بنابراین به طور معمول برای درمان سیستیت عفونی در زنان یائسه به کار نمی‎رود.

تشخیص
دکتر سؤالاتی مطرح می‎کند، یک معاینۀ بالینی انجام می‏‌دهد و تست ادرار درخواست می‎کند. در این مورد ممکن است تست ادرار برای آزمایشگاه ارسال شود یا دکتر از دیپستیک استفاده کند. نتایج دیپستیک ادراری بلافاصله و در هنگامی که بیمار هنوز در مطب دکتر است مشخص می‎شود.
کشت ادرار یا نمونۀ ادرار کاتتری شده ممکن است برای تعیین نوع باکتری موجود در ادرار مورد استفاده قرار گیرد. پس از مشخص شدن این موضوع که کدام نوع باکتری علت بروز عفونت بوده است، دکتر برای بیمار آنتی‎بیوتیک لازم را تجویز می‎کند.
اغلب پزشکان در عین حال تست عفونت واگیردار جنسی را نیز در دستور کار قرار می‎دهند. این عفونت‌ها اغلب دارای علایمی مشابه علایم سیستیت هستند.
بیمارانی که مکرراً دچار سیستیت می‎شوند ممکن است به تست‎های بیشتری نیاز داشته باشند.
این تست‎های اضافی می‎تواند اسکن اولتراسوند، عکسبرداری اشعۀ ایکس، یا سیستسکوپی مثانه با استفاده از یک دوربین فیبر اپتیک را شامل باشد.

مداوا
مداواهای خانگی و موازین زیر می‎توانند در این مورد کمک کننده باشند:
• داروهای ضد درد مثل استامینوفن (تاینلول) یا ایبوپرفن می‎توانند به کاهش ناراحتی کمک کنند.
• مصرف آب و دیگر مایعات به افزایش ادرار و دفع باکتری‎ها از طریق دفع ادرار کمک می‎کنند.
• فرد باید از مصرف الکل اجتناب کند.
• قره‎قاط شامل یک ترکیب فعال است که مانع چسبیدن باکتری‌ها به دیوارۀ مثانه می‎شود، اما آب قره‎قاط یا کپسول‎های آنها حاوی مادۀ فعال کافی برای پیشگیری از علایم نیستند.
• اجتناب از سکس شانس ورود باکتری‎ها به مجرای ادرار را کاهش می‎دهد.

درمان
اغلب موارد سیستیت خفیف به صورت خود به خودی در طول چند روز از بین می‎رود. هر سیستیتی که بیش از چند روز ادامه داشته باشد نیاز به مراجعۀ فرد به دکتر دارد.
دکترها ممکن است برای درمان سیستیت یک دورۀ 3 تا 7 روزۀ مصرف آنتی‎بیوتیک را تجویز کنند، و این میزان به بیمار بستگی دارد. این داروها باید در طول یک روز از آغاز مصرف باعث بهبود علایم شوند.
اگر علایم سیستیت پس از مصرف آنتی‎بیوتیک بهبود نیابد، بیمار باید دوباره به پزشک مراجعه کند.
آنتی‎بیوتیک‎هایی که معمولاً برای سیستیت باکتریایی استفاده می‎شوند عبارتند از: نیتروفورانتین، تریمتوپریم - سولفامتوکسازول، آموکسی‎سیلین، سفالوسپورین، سیپروفلوکساسین، و لووفلوکساسین.
در افراد مسن و نیز بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی، برای مثال بر اثر دیابت، ریسک بالاتری برای گسترش عفونت به کلیه و دیگر عوارض وجود دارد.
مردم آسیب‌پذیر و زنان باردار باید به صورت کامل درمان شوند.

پیشگیری
سیستیت اغلب اوقات قابل پیشگیری نیست، اما مقیاس‎ها و موازین زیر می‎تواند کمک کننده باشد:
• رعایت بهداشت مناسب پس از سکس
• استفاده از صابون‎های خنثی و غیر معطر برای اطراف ناحیۀ تناسلی
• تخلیۀ کامل مثانه در هنگام ادرار کردن
• عدم به تأخیر انداختن ادرار کردن
• اجتناب از پوشیدن شورت و لباس زیر تنگ و چسبان
• استفاده از لباس زیر نخی
• تمیز کردن ناحیۀ تناسلی با حرکت دست از جلو به عقب
• استفاده از لوبریکانت یا لیز کننده در زمان سکس
این انتظار وجود دارد که اغلب زنان دستکم یک بار در طول زندگی خود دچار سیستیت شوند، و بسیاری از آنان به دفعات دچار این بیماری می‎شوند.
تمامی مردان و کودکان در صورت ابتلا به سیستیت باید به پزشک مراجعه کنند.
بروز سیستیت در مردان ممکن است عارضه‎ای جدی‎تر از زنان باشد.
احتمال بیشتری دارد که سیستیت در مردان ناشی از اختلال زیربنایی دیگری مثل عفونت پروستات، سرطان، وجود یک انسداد یا بزرگ شدن پروستات باشد.
احتمال بروز سیستیت در مردان دارای سکس با مردان دیگر بیشتر است.
در اغلب موارد سیسیت مردان درمان زودهنگام مشکل ایجاد شده را به شکل مؤثر برطرف می‎کند، اما عفونت‎های درمان نشدۀ مثانه در مردان می‎تواند به عفونت یا آسیب دیدگی کلیه یا پروستات منجر شود./