کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی مرسوم: مزایا و معایب

در این مقاله:
• کاربردهای تشخیصی کولونوسکپی مجازی
• توصیه‌های غربالگری برای سرطان کولورکتال
• چه زمانی غربالگری بیشتر نیاز است
• ریسک‌های کولونوسکپی مجازی
• آماده‌سازی
• چگونگی انجام
• مزایای کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی مرسوم
• معایب کولونوسکپی مجازی در مقایسه با کولونوسکپی مرسوم
• نتایج کولونوسکپی مجازی

کولونوسکپی مجازی برای شناسایی ناهنجاری‌های کولون و راست روده که بخشی از روده بزرگ محسوب می‌شوند به کار می‌رود. در کولونوسکپی مجازی تصاویر مربوط به داخل روده بزرگ از خارج بدن گرفته می‌شود.
CT اسکن برای خلق تصاویری از روده بزرگ به کار می‌رود. پس از اسکن، یک کامپیوتر تصاویر روده بزرگ را برای ایجاد چشم‌انداز دوبُعدی و سه‌بعدی تلفیق می‌کند. به کولونوسکپی مجازی گاهی از اوقات زیر عنوان CT کولونوگرافی نام برده می‌شود.
در برخی مواقع به جای CT اسکن از MRI استفاده می‌شود.
کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی مرسوم از ابزارهای متفاوتی برای بازیابی تصاویر کولون استفاده می‌کنند.
کولونوسکپی مرسوم از یک کولونوسکپ استفاده می‌کند. کولونوسکپ لوله‌ای دراز و مجهز به نور و یک دوربین کوچک متصل به سر ابزار است. کولونوسکپ درون کولون و راست روده رفته و دوربین مزبور تصاویری از ناحیه را به یک مونیتور ویدیویی ارسال می‌کند.

کاربردهای تشخیصی کولونوسکپی مجازی
کولونوسکپی مجازی به پزشک امکان بررسی کولون و راست روده را برای یافتن نواحی غیر نرمال می‌دهد. ناهنجاری‌هایی می‌تواند بررسی کرد و تشخیص داد عبارتند از:
• دیورتیکولیت، که باعث ایجاد محفظه‌های کوچکی در دستگاه گوارش می‌شود
• خونریزی داخلی
• پولیپ، که توده‌های بافت در کولون و رکتوم (راست روده) محسوب می‌شوند
• تومورهای داخل شکم یا ناحیه اطراف کلیه، کبد، لوزالمعده، یا طحال (این دستگاه‌ها در نزدیکی روده بزرگ قرار دارند)
• سرطان کولورکتال
در صورت شناسایی زودهنگام، برخی پولیپ‌ها را می‌توان پیش از تبدیل به سرطان از بدن خارج کرد. اگر شخص پیشتر دچار سرطان شده باشد در صورت یافتن به موقع تومور احتمال علاج بیماری وجود دارد.

توصیه‌های غربالگری برای سرطان کولورکتال
"ژورنال پزشکی بریتانیا" (BMJ) و "کالج آمریکایی پزشکان" (ACP) هر دو توصیه می‌کنند که مردم دارای ریسک متوسط ابتلاء به سرطان کولورکتال غربالگری برای سرطان را حداقل در سال‌های 50 زندگی شروع و این غربالگری را در سال‌های 70 عمر خود متوقف کنند.
"انجمن سرطان آمریکا" (ACS) توصیه می‌کند که مردم دارای ریسک میانگین غربالگری برای سرطان را دستکم در 45 سالگی شروع کرده و آن را در سال‌های 70 یا 80 زندگی متوقف کنند.
دستورالعمل BMJ می‌گوید که انجام کولونوسکپی برای یک بار در مورد افراد دارای ریسک متوسط کافی است.
از سوی دیگر ACP و ACS توصیه می‌کنند که افراد دریافت کننده کولونوسکپی مجازی هر 5 سال یک بار غربالگری ‌شوند.

چه زمانی غربالگری بیشتر نیاز است
اگر کسی در معرض ریسک بالاتری برای سرطان کولورکتال قرار داشته باشد، پزشک یک برنامه زمان‌بندی شده برای غربالگری وی تنظیم خواهد کرد.
عوامل ریسک بالا شامل داشتن موارد زیر است:
• تاریخچه قبلی پولیپ یا سرطان کولورکتال
• بیماری التهابی روده
• تاریخچه خانوادگی پولیپ یا سرطان کولورکتال
• دیابت
• چاقی
شخص ممکن است پیش از رسیدن به سنین 45 تا 50 سالگی غربالگری منظم را شروع کند.

ریسک‌های کولونوسکپی مجازی
کولونوسکپی مجازی ابزار غربالگری نسبتاً جدیدی محسوب می‌شود، بنابراین برای داوری در مورد مضرات و فواید آن به شواهد بیشتری نیاز است.
به هر حال، چنین به نظر می‌رسد که ریسک‌های کمی در مورد کولونوسکپی مجازی مطرح باشد.
هوای رها شده به درون کولون ممکن است باعث ایجاد حس نفخ شود اما این احساس باید پس از دفع هوا از بدن برطرف گردد.
ریسک اندکی در مورد جراحت کولون بر اثر اتساع وجود دارد. ACS این ریسک را در مورد کولونوسکپی مجازی بسیار کمتر از کولونوسکپی مرسوم تلقی می‌کند.

واکنش به عامل کنتراست
در موارد نادر برخی از افراد نسبت به عامل کنتراست که برای وضوح روده بزرگ به کار می‌رود دچار واکنش منفی می‌شوند.
اگرچه مورد شایعی نیست، واکنش‌های خفیف می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• کرامپ معده
• اسهال
• تهوع
• استفراغ
• یبوست
پاسخ‌های متوسط تا شدید به عامل کنتراست اگرچه این مورد نیز نادر است مشابه واکنش آلرژیک است:
• کهیر یا خارش
• مشکل تنفسی یا دشواری بلع
• دیسترس یا گیجی
• تند شدن ضربان قلب
• کبود شدن رنگ پوست

واکنش به اشعه
مثل دیگر انواع CT اسکن، کولونوسکپی مجازی شخص را در برابر تابش مقادیری از اشعه قرار می‌دهد. عوارض جانبی قرار گرفتن در معرض اشعه شامل خستگی مفرط، ریزش مو، و تغییرات پوست (مثل تاول زدن) است.

آماده‌سازی
برای کمک به گرفتن شفاف‌ترین تصاویر، کولون و راست روده باید پیش از انجام کولونوسکپی مجازی تخلیه شوند. این روند آماده‌سازی روده نام دارد. برای انجام این کار شخص باید:
• یک رژیم غذایی بر پایه مایعات را به مدت 1 تا 3 روز پیش از کولونوسکپی دنبال کند.
• از شب قبل از تست از خوردن یا آشامیدن هر چیزی خودداری نماید.
• یک ملین قوی، و احتمالاً یک شیاف را برای کمک به پاکسازی روده مصرف کند.
• یک عامل کنتراست را به شکل قرص در خانه مصرف کند.
شخص باید پزشک را از تمامی داروهای مصرف شده توسط خود به فاصله دستکم یک هفته پیش از تست آگاه کند. این باعث می‌شود تا پزشک بتواند هر گونه تغییر لازم را در زمان‌بندی داروهای شخص اعمال کند.

چگونگی انجام
کولونوسکپی مجازی یک اقدام سرپایی است اما به طور معمول در بیمارستان انجام می‌شود.
شخص در بیمارستان مورد بررسی قرار می‌گیرد و می‌تواند همان روز انجام تست به خانه برگردد. در عین حال برای انجام تست آرام‌بخشی نیاز نیست.
برای انجام این تست به حدود 10 تا 15 دقیقه زمان نیاز است. فرآیند انجام تست به قرار زیر است:
1. اگر شما باید CT کولونوسکپی مجازی انجام دهید، احتمالاً از شما خواسته خواهد شد که یک عامل کنتراست مایع بنوشید. در برخی موارد این عامل کنتراست به شکل قرص در محیط خانه استفاده می‌شود.
2. یک لوله باریک و منعطف در راست روده شما وارد می‌شود.
3. برای انجام CT، هوای اتاق یا دی‌اکسید کربن به آهستگی به داخل لوله‌ای پمپ می‌شود تا رکتوم شما متسع شود و امکان بررسی از نزدیک آن فراهم گردد.
4. برای آزمون MRI، یک عامل کنتراست از طریق راست روده برای استفاده جهت بزرگ کردن ناحیه داده می‌شود.
5. میزی که شخص روی آن دراز می‌کشد وارد دستگاه CT یا MRI می‌شود. پزشک ممکن است از شما بخواهد برای گرفتن تصاویر پایدار نفس خود را برای لحظاتی حبس کنید.
6. شما حداقل دو مورد اسکن خواهید داشت که هر یک از آنها حدود 15 ثانیه طول می‌کشد.
7. پس از تست، شما می‌توانید گاز را در توالت دفع کنید.
8. شما می‌توانید پس از انجام تست به محیط کار خود برگردید.

مزایای کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی مرسوم
کولونوسکپی مجازی برخی مزایای شاخص در مقایسه با کولونوسکپی مرسوم دارد:
• کولونوسکپی مجازی در حدود 10 تا 15 دقیقه زمان نیاز دارد حال آنکه برای کولونوسکپی مرسوم به 15 تا 60 دقیقه زمان نیاز است.
• کولونوسکپی مجازی ممکن است برای برخی افراد راحت‌تر باشد زیرا برای انجام آن از کولونوسکپ استفاده نمی‌شود.
• برای انجام کولونوسکپی مجازی نیازی به استفاده از داروی آرام‌بخش نیست، در حالی که در مورد کولونوسکپی متعارف معمولاً به آن نیاز است.
• شما می‌توانید پس از انجام کولونوسکپی مجازی امور روزمره زندگی خود را دنبال کنید اما افرادی که تحت کولونوسکپی مرسوم قرار می‌گیرند به طور معمول نیاز به زمان برای ریکاوری از داروهای آرام‌بخش مورد استفاده دارند.
• در مقایسه با کولونوسکپی مرسوم در مورد کولونوسکپی مجازی ریسک کمتری برای پارگی یا سوراخ شدن کولون مطرح است.

معایب کولونوسکپی مجازی در مقایسه با کولونوسکپی مرسوم
برخی معایب در مورد کولونوسکپی مجازی مطرحند:
• کولونوسکپی مجازی در یافتن پولیپ‌های کوچک به اندازه کولونوسکپی مرسوم حساس نیست.
• در کولونوسکپی مجازی دکتر نمی‌تواند به برداشتن نمونه بافت یا پولیپ اقدام کند. اگر نمونه بافت مورد نیاز باشد شما باید کولونوسکپی مرسوم انجام دهید.
• برخی شرکت‌های بیمه کولونوسکپی مجازی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند.

نتایج کولونوسکپی مجازی
پس از انجام کولونوسکپی مجازی، یک رادیولوژیست تصاویر گرفته شده توسط CT اسکن یا MRI را مرور می‌کند. اگر پزشک با این تصاویر قانع نشود آنگاه نیاز خواهد بود تا تست تکرار شود یا نوع دیگری از غربالگری مورد استفاده قرار گیرد.
اگر هیچ نوع ناهنجاری در کولون وجود نداشته باشد، نتیجه کولونوسکپی مجازی منفی خواهد بود.
اگر هر گونه ناهنجاری یا پولیپ مشاهده شود تست مثبت تلقی خواهد شد.
اگر نتایج تست مثبت باشد پزشک ممکن است انجام یک کولونوسکپی مرسوم را توصیه کند. در طول این اقدام امکان گرفتن نمونه بافت غیر نرمال و خارج کردن پولیپ وجود دارد.
کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی سنتی مزایا و معایب خاص خود را دارند. در مورد انجام تست مورد نیاز برای خود و آشنایی هر چه بیشتر با آنها با پزشک خود مشورت کنید./

کولونوسکپی مجازی و کولونوسکپی مرسوم: مزایا و معایب
دکتر سورب ستهی، آنا گیورگی
ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Healthline
Virtual Colonoscopy
Medically reviewed by Saurabh Sethi, M.D., MPH —
Written by Anna Giorgi —
Updated on October 2, 2020