• براین وو، دکتر سوزان فالک
• ترجمه فرهنگ راد
درد کبد در قسمت بالای شکم و در سمت راست بدن قابل حس است. این درد می‌تواند نشانهای از یک بیماری جدی باشد، بنابراین استفاده از مراقبتهای پزشکی در مورد آن ضروری است.
کبد سالم به بدن در مقابله با عفونتها کمک می‌کند، خون را تمیز مینماید و در متابولیسم نقش دارد. کبد در عین حال قابلیت ترمیم خود در هنگام آسیب دیدگی را دارد.
اگر کبد قادر به انجام وظایف خود به طور کامل نباشد، این موقعیت می‌تواند تهدید کننده حیات باشد.
درد کبد علل مختلفی دارد. یافتن علت بروز درد کبد مهم است و نیز درمان آن برای پیشگیری از صدمات برگشت ناپذیر اهمیت دارد.
بر مبنای اعلام "بنیاد کبد آمریکا"، حداقل 30 میلیون نفر یا یکدهم آمریکاییها به برخی اشکال بیماری کبدی مبتلا هستند.
مطالب این مقاله:
• درد کبد و بیماری کبدی
• تشخیص
• پیشگیری از بیماری کبدی
درد کبد و بیماری کبدی
درد کبد می‌تواند کسالتآور و فاقد ویژگی خاص باشد، اما در عین حال می‌تواند به شکل شدید بروز کند. این درد می‌تواند نتیجه درد پشت باشد. درد کبد گاهی اوقات با درد در شانه راست اشتباه گرفته می‌شود و گاه همین اتفاق در مورد درد شکم و کلیه رخ میدهد.
بسیاری از بیماریهای کبد و اختلالات دیگر میتوانند سبب درد کبد شوند. برخی از این دردها میتوانند به کـــبد آسیب برسانند. در صورت عدم درمان، کبد ممکن است در نهایت از کار بیفتد.
بیماری کبدی به هر اختلالی اشاره دارد که سبب التهاب یا صدمه دیدن کبد شود و نیز هر اختلالی که بتواند بر عملکرد کبد صدمه بزند. درد کبد اغلب اوقات نشانه بیماری کبدی است.
نشانگان بیماری کبدی بیشتر وقتها ظاهر نمیشوند مگر اینکه بیماری به مراحل پیشرفته رسیده باشد، بنابراین هشیار بودن در مورد درد کبد و دیگر علایمی که میتوانند نشانه اختلال کبدی باشند اهمیت دارد.
بیماران در صورت مشاهده هر یک از علایم زیر باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند:
• درد شدید به ویژه در ناحیه شکم
• تب
• ادرار کدر
• مدفوع رنگ پریده، خونی یا تیره رنگ
• تهوع و استفراغ
• کاهش وزن
• زرد شدن رنگ پوست
• افتادگی شدید ناحیه شکم در صورت لمس
• تورم شکم یا پایین زانوها و مفاصل
• خارش پوست
• خستگی مزمن
• از دست دادن اشتها
متجاوز از 100 نوع بیماری کبدی میتوانند سبب درد کبد شوند. تعداد اندکی از آنها در فهرست زیر آمده است:
کلانژیت
کُلانژیت تورم سیستم مجرای صفرا است که معمولاً بر اثر عفونت میکربی بروز می‌کند. مجرای صفرا عمل تخلیه صفرا از کبد و کیسه صفرا را بر عهده دارد و آن را به درون روده باریک حمل می‌کند.
عفونت کلانژیت سبب ایجاد فشار در این سیستم تخلیه می‌شود. این عارضه به طور معمول نشان دهنده آن است که یک انسداد یا گرفتگی در سیستم مزبور وجود دارد.
این ممکن است ناشی از وجود سنگ، لختههای خون یا جریان برگشتی میکربی باشد.
هپاتیت
هپاتیت، التهاب کبد است. شایعترین علت هپاتیت ویروس است، اما عوامل دیگری نظیر مصرف مشروبات الکلی، مواد سمی، برخی داروها و برخی اختلالات پزشکی نیز میتوانند سبب بروز هپاتیت شوند.
چندین نوع مختلف از ویروس هپاتیت وجود دارد.
بر مبنای اعلام CDC، شایعترین انواع ویروس هپاتیت در ایالات متحد آمریکا هپاتیتهای A، B و C هستند. هپاتیتهای B، C و D سبب بروز هپاتیت مزمن می‌شوند، که در نهایت می‌تواند به بروز سیروز، نارسایی کبدی و سرطان کبد منجر شود.
• هپاتیت A در مدفوع فرد آلوده وجود دارد و از طریق مصرف آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
• هپاتیت B از طریق تماس با مایعات بدن نظیر خون و منی منتقل می‌شود.
• هپاتیت C از طریق خون آلوده یا برخی روابط جنسی انتقال می‌یابد.
• هپاتیت D یک عفونت ثانویه است که فقط آنهایی را که دچار هپاتیت B هستند آلوده می‌کند.
• هپاتیت E از طریق مصرف آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
هپاتیتها میتوانند حاد باشند که به این معنی است که ناگهانی و کوتاه مدت هستند، و میتوانند مزمن باشند که بدین معنی است که درازمدت و پایدار هستند.
آبسه کبد
آبسه کبد یک کیسه کوچک پر از مایع یا چرک است که در کبد تشکیل می‌شود. عفونت ناشی از برخی اجرام مثل باکتریها یا قارچها میتوانند سبب ایجاد آبسه شوند.
آبسه می‌تواند سبب آسـیب دیدن بافتهای مجاور، ایجاد خونریزی، عفونتهای بیشتر و حتی مرگ گردد.
درمان آبسه می‌تواند شامل مصرف داروهای آنتیبیوتیک یا داروهای ضد قارچ باشد و نیز ممکن است آبسه تخلیه شود.
تستهای تصویربرداری پیگیری برای اطمینان از برطرف شدن آبسه و عدم وجود صدمه پایدار معمولاً انجام می‌شود.
سیروز
سیروز جراحت برگشتناپذیر کبد است. کبد به علت جراحت طولانی مدت به آهستگی دچار وخامت وضعیت شده و از عملکرد کامل خود بازمیماند.
به مرور زمان بافتهای آسیب دیده جانشین بافتهای سالم می‌شوند و این می‌تواند سبب انسداد جریان خون به داخل کبد شود.
کبد سالم قادر است تا سلولهای آسیب دیده خود را بازتولید کند. اگر آسیب به کبد بسیار شدید یا درازمدت باشد، کبد دیگر قادر به ترمیم کامل خود نخواهد بود و در عوض بافتهای آسیب دیده تولید خواهد کرد.
سیروز به تدریج بروز می‌کند، اما وقتی تشدید پیدا کند، کبد دچار نارسایی می‌شود. این می‌تواند به نارسایی کبدی مزمن یا مرحله انتهایی بیماری کبدی منجر شود که در آن کبد دیگر قادر به انجام اعمال حیاتی خود نیست.
سندرم باد - کیاری
این، بیماری نادری است که در آن لختههای خون باعث بسته شدن راه خروج خون از کبد می‌شوند.
خون در کبد انباشته شده سبب بزرگ شدن آن می‌شود. در برخی موارد طحال نیز ممکن است بزرگ شود.
تشکیل خون سبب افزایش فشار خون در ورید باب (پورتال) می‌شود. این ورید مسئول حمل خون به کبد از رودهها است. این افزایش فشار تحت عنوان افزایش فشار خون باب شناخته می‌شود.
هیپرتانسیون باب سبب ایجاد مایع در شکم می‌شود. انسداد وریدها سبب می‌شود تا جریان خون از کبد به قلب دچار کندی یا توقف شود.
جراحت کبد یا سیروز نیز امکان بروز دارد.
افرادی که در ریسک بالاتری از لخته شدن خون قرار دارند همچنین در ریسک بالاتری از ابتلاء به سندرم باد – کیاری قرار می‌گیرند.
تأثیر الکل
بر مبنای اعلام "بنیاد کبد آمریکا"، الکلیسم مزمن علت پیشتاز ایجاد سیروز در ایالات متحد آمریکا است.
به صورت معمول کبد الکل را درهم می‌شکند و آن را از بدن خارج می‌کند. اگر فردی بیش از توان پردازش کبد الکل مصرف کند، ممکن است سلولهای کبد آسیب ببینند یا نابود شوند.
بر مبنای اعلام "انستیتو ملی دیابت و بیماریهای دستگاه گوارش و کلیه"، زنان میتوانند دو تا سه گیلاس در روز و مردان تا سه یا چهار گیلاس در روز بدون آسیب دیدن کبد مشروب بنوشند.
نوشیدن الکل بیش از مقادیر مزبور می‌تواند به تشکیل چربی و التهاب در کبد منجر شود، و نتیجه می‌تواند بروز سیروز الکلی باشد.
سیروز ناشی از الکل برگشت پذیر نیست، حتی اگر مصرف الکل متوقف شود، اما قطع مصرف الکل می‌تواند مانع صدمات بیشتر شود و ممکن است به بهبود علایم بیماری کمک کند.
علل و ریسک فاکتورهای بیماری کبدی
بیماری کبدی چندین علل مختلف شامل موارد زیر دارد:
• عفونت
• مشکلات سیستم ایمنی
• عوامل ژنتیکی
• اثرات سمی داروها
• سرطان
سوء مصرف مزمن الکل
• تشکیل چربی در کبد
عواملی که سبب افزایش ریسک توسعه بیماری کبد یا عوارض مرتبط می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
• مصرف بیش از حد الکل
• مواد مخدر تزریقی یا استفاده از سرنگهای مشترک
• رابطه جنسی غیر ایمن
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی یا سمی
• دیابت
• چاقی
تشخیص
بیماریهای متعددی میتوانند سبب ایجاد درد کبد شوند، بنابراین یافتن علت فعلی بروز درد اهمیت دارد. دکتر مریض را مورد معاینه جسمانی قرار میدهد و از او تاریخچه سلامت می‌گیرد.
دیگر گزینههای آزمایشی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• تستهای خون برای ارزیابی عملکرد کبد یا شناسایی مشکلات خاص کبد یا اختلالات ژنتیکی
• تستهای تصویر برداری نظیر CT اسکن، انواع MRI و اولتراسوند برای ارزیابی آسیب کبدی
آنالیز بافت که شامل برداشتن نمونه بافت کبد برای انجام تستهای آزمایشگاهی است.
برخی اوقات درد کبد با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی مثل قطع مصرف الکل، کاهش وزن، یا پیروی از رژیم غذایی سالم، برطرف می‌شود.
دیگر مشکلات ممکن است نیازمند جراحی یا دارو باشند. اگر مشکل نارسایی کبدی در کار باشد، ممکن است پیوند کبد ضروری شود.
پیشگیری از بیماری کبدی
برای پیشگیری از بیماری کبدی موارد زیر را میتوان توصیه کرد:
• مصرف متعادل الکل
• اجتناب از رفتارهای بی‌پروا نظیر استفاده از سوزنهای مشترک و ارتباط جنسی ناایمن
• انجام واکسیناسیون علیه هپاتیت، در صورت امکان
• انجام غربالگری برای هپاتیت، اگر مقدور باشد
• استفاده درست از داروها
• حفظ وزن در محدوده سالم
حتی در صورت بروز درد کبد، با انجام درمان کامل و تغییرات سبک زندگی افراد میتوانند زندگی نرمال داشته باشند.
Source:
Liver pain: Symptoms and causes
Written by Brian WuReviewed by Suzanne Falck, MD, FACP
Last reviewed: Wed 3 May 2017
نظرات (0)