• مری‌آن دی پی‌یترو، دکتر سوزان فالک
• ترجمة هستی فراست‌فر
سندرم تخمدان پلی‌کیسیتیک (PCOS) اختلالی است که سبب به هم خوردن تعادل هورمون‌های جنسی زنان می‌شود. این برهم خوردن تعادل هورمونی می‌تواند منتج به انواع علایم شود و همچنین به توان باروری زنان آسیب برساند.
برای درک PCOS و چگونگی آسیب زدنش به زنان، مفید خواهد بود که اندکی در مورد چگونگی کارکرد تخمدان بدانیم.
هر ماهه در میان زنان دارای سنین باروری، کیست‌های کوچک پر از مایعی به نام فولیکول‌ها در سطح تخمدان به وجود می‌آید. یکی از فولیکول‌ها یک تخمک بالغ تولید می‌کند که از درون تخمدان رها می‌شود. هورمون‌های جنسی زنان، شامل استروژن، سبب می‌شوند تخمک بالغ شود و از میان فولیکول بگذرد.
در زنان دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، عدم تعادلی در هورمون‌های جنسی زنانه وجود دارد. این عدم تعادل ممکن است مانع از بلوغ تخمک و رشد و رهایی آن شود. بدون وجود تخمک بالغ، تخمک‌گذاری انجام نمی‌گیرد و منجر به ناباروری می‌شود.
این عدم تعادل می‌تواند شامل افزایش غیر متعارف تستوسترون شود که اساساً یک هورمون جنسی مردانه است. اگرچه زنان نیز هورمون تستوسترون تولید می‌کنند، به طور معمول مقدار آن ناچیز است.
• آنچه در این مقاله می‌خوانید:
• علل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• علایم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• درمان ناباروری
علل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
بنا به نظر مایو کلینیک / Mayo Clinic، علت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به طور کامل شناخته شده نیست. به نظر می‌رسد در این مورد یک ارتباط ژنتیکی وجود داشته باشد. اگر مادر یا خواهر زنی دچار این سندرم باشد، او نیز در معرض ریسک بالاتری برای ابتلاء به این سندرم قرار خواهد داشت.
در کنار علل ژنتیکی، وجود انسولین زیاد در بدن نیز ریسک زنان برای ابتلاء به PCOS را افزایش می‌دهد. انسولین هورمونی است که در لوزالمعده تولید می‌شود و برای تبدیل قند مواد غذایی به انرژی مورد نیاز است.
زنان دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اغلب دچار مقاومت نسبت به انسولین هستند. مقاومت نسبت به انسولین بدن را در زمینة پایین آوردن مؤثر میزان قند خون دچار ناتوانی می‌کند. در عین حال امکان افزایش شدید میزان قند خون وجود دارد که خود باعث تولید بیشتر انسولین می‌شود.
انسولین بیش از اندازه نیز تولید تستوسترون را افزایش می‌دهد که سبب برخی نشانه‌های مرتبط به PCOS می‌شود.
علایم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
تمامی زنان دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارای علایم یکسان نیستند. همچنین علایم مزبور می‌توانند در طول زمان تغییر کنند. برخی از علایم شایع PCOS شامل موارد زیر است:
- رشد غیر متعارف مو بر صورت، سینه یا پشت
- آکنه
- اضافه وزن
- طاسی بر مبنای الگوهای مردانه
- ناباروری
- برهم خوردن نظم عادت ماهانه
- کیست‌های تخمدان
- افسردگی
عوارض
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند به طیفی از عوارض منجر شود. ناباروری در اغلب اوقات یکی از عوارض اصلی آن است اما تنها عارضة ناشی این اختلال نیست. چندین عارضه شامل افزایش میزان کلسترول و فشار خون بالا با PCOS مرتبطند.
بر مبنای نظر «ادارة بهداشت زنان»، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ریسک ابتلا به حملة قلبی را در زنان افزایش می‌دهد.
دیابت هم با PCOS مرتبط است. در واقع حدود نیمی از زنان دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در سنین پیش از 40 سالگی دچار پیش‌دیابت یا دیابت می‌شوند. همچنین ریسک اضافه وزن و ابتلاء به آپنة خواب نیز در زنان دچار PCOS افزایش پیدا می‌کند. در عین حال ریسک سرطان اندومتر نیز ممکن است در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک افزایش یابد.
مشکلات جسمانی تنها عوارض ناشی از این سندرم نیستند. افسردگی، اضطراب و ظاهر جسمانی نامطلوب نیز گاهی اوقات در زنان دچار این سندرم بروز می‌کند.
چه وقت باید نزد دکتر رفت
هر زمان که زنان دارای علایم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشند باید به دکتر مراجعه کنند. حتی خانم‌هایی که قصد باردار شدن ندارند باید موضوع کنترل علایم PCOS را در محاسبات خود لحاظ کنند. درمان علایم می‌تواند از بروز عوارض پیشگیری کند.
اگرچه دلایل بسیار زیادی در مورد ناباروری وجود دارد، از تشخیص خارج کردن PCOS در این مورد مفید خواهد بود. یافتن دلیل مشخص ناباروری می‌تواند درمان هدف برای بهبود شانس زنان در حامله شدن را بهبود بخشد.
در عین حال برای زنان حیاتی است که بدانند آیا در موقع حاملگی دچار PCOS هستند یا خیر. زنان دچار PCOS در ریسک بالاتری از ابتلاء به عوارض حاملگی شامل دیابت بارداری، زایمان زودرس و فشار خون بالا در طول دوران بارداری قرار دارند.
تست مشخصی برای تشخیص PCOS وجود ندارد. پزشک تشخیص را بر مبنای وجود چند عامل مختلف انجام می‌دهد. آزمایش‌ها شامل آزمون جسمانی، تاریخچة پزشکی و تست‌های خون برای اندازه‌گیری میزان هورمون‌ها و قند خون است. اسکن اولتراسوند نیز در این مورد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
در این زمینه بیشتر بخوانیم:
تخمک‌گذاری چیست؟
اثرات PCOS بر باروری
PCOS می‌تواند از راه‌های مختلف بر باروری تأثیر بگذارد. مشکلات تخمک‌گذاری معمولاً علت اصلی ناباروری در زنان مبتلاء به PCOS است. تخمک‌گذاری ممکن است بر اثر افزایش تولید هورمون تستوسترون یا به دلیل بالغ نشدن فولیکول‌ها انجام نشود.
حتی در صورت انجام تخمک‌گذاری عدم وجود توزان هورمونی ممکن است مانع از رشد کامل زهدان برای ایجاد امکان القاء تخمک‌گذاری شود.
بر مبنای عدم توزان هورمونی تخمک‌گذاری و عادت ماهانه ممکن است دچار بی‌نظمی شوند. چرخة عادت ماهانة نامنظم نیز ممکن است باردار شدن را دچار مشکل کند.
درمان ناباروری
در حال حاضر هیچ درمانی برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک وجود ندارد. در هر حال می‌توان علایم اختلال را مدیریت کرد و امکان بارداری را در صورت تمایل زنان بهبود بخشید.
علایم و مشکلات سلامت مرتبط به آن متفاوتند، بنابراین پیگیری درمان در مورد هر فرد باید به صورت خاص وی انجام شود. درمان در عین حال به تمایل زن برای بارداری بستگی دارد.
درمان می‌تواند شامل استفاده از قرص‌های کنترل آبستنی برای تصحیح عدم توازن هورمونی باشد. البته در صورت تمایل زن برای حاملگی، قرص‌های کنترل آبستنی ممکن است بهترین گزینة درمانی نباشند.
درمان‌های اضافی می‌تواند شامل داروهای کنترل کنندة دیابت و میزان قند خون باشد. عوامل مرتبط به شیوة زندگی شامل ورزش کردن و تغذیة سالم می‌توانند سبب کاهش علایم شوند. نگه داشتن وزن در محدودة سالم می‌تواند میزان انسولین و تستوسترون را کاهش دهد که این کار در اغلب اوقات سبب بهبود علایم می‌شود.
زنانی که سعی در حامله شدن دارند همچنین ممکن است درمان‌های مربوط به ناباروری را نیز مورد لحاظ قرار دهند. ممکن است داروهایی برای تنظیم عادت ماهانه و تحریک تخمک‌گذاری تجویز شود.
در مواردی که دارو باعث بهبود باروری نمی‌شود، جراحی می‌تواند یک گزینه باشد. یک اقدام جراحی که حفر تخمدان لاپاراسکوپیک خوانده می‌شود ممکن است انجام شود.
جراحی با ایجاد برش‌های کوچک در شکم و فرو بردن سوزنی حامل جریان الکتریکی انجام می‌شود. جریان الکتریکی برای نابود کردن مقدار اندکی از بافت روی تخمدان که در آنجا تستوسترون تولید می‌شود به کار می‌رود. کاهش میزان تستوسترون می‌تواند به ایجاد نظم در تخمک‌گذاری کمک کند.
نکاتی در مورد افزایش باروری
برای زنان دچار اضافه وزن، کاهش وزن راهی برای افزایش توان باروری است. کاهش وزن می‌تواند سبب بهبود عدم توزان هورمونی شود و شانس تخمک‌گذاری را افزایش دهد.
در برخی موارد کاهش وزن ممکن است برای تجدید تخمک‌گذاری نرمال کافی باشد. بر مبنای نظر «انستیتو ملی بهداشت»، حتی 5 درصد کاهش وزن می‌تواند کمک کننده باشد.
یافتن روش‌های سالم برای ادارة استرس نیز می‌تواند باعث حمایت از باروری شود. استرس طولانی مدت می‌تواند به هورمون‌ها آسیب برساند. برای مثال استرس ادامه‌دار می‌تواند تولید کورتیزول را افزایش دهد، که خود می‌تواند محرکی برای افزایش تولید انسولین باشد. میزان بالای انسولین می‌تواند به عدم توازن در هورمون‌های جنسی زنانه و ناباروری منتج شود.
در زنان دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است رژیم غذایی کم قند علایم اختلال را کاهش و توان باروری را افزایش دهد. رعایت رژیم غذایی کم قند با کم کردن مصرف غذاهایی که باعث افزایش میزان قند خون می‌شوند، تحقق پیدا می‌کند.
رژیم غذایی کم قند می‌تواند به پایداری بیشتر میزان قند خون منجر شود. این پایداری میزان انسولین را کاهش می‌دهد و می‌تواند سبب کاهش تولید تستوسترون شود.
دیگر عوامل تأثیرگذار بر باروری
مهم است که بدانیم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تنها یکی از علل ناباروری در زنان است. مسایل متعددی وجود دارد که می‌توانند منجر به بروز مشکل در بارداری زنان شوند. مشکلات تخمک‌گذاری می‌تواند به دلایلی غیر از PCOS بروز یابد و مانع از بارداری زنان گردد.
اندومتریوز، که در رشد غیر نرمال بافت رحمی دخیل است، نیز می‌تواند به ناباروری منجر شود. مشکلات لوله‌های فالوپ هم می‌توانند باعث بروز مشکل در بارداری شوند. فیبروئیدها که نوعی تومورهای غیر سرطانی در رحم هستند، با جلوگیری از انجام القاء می‌توانند سبب بروز مشکلات باروری شوند.
خبر خوب این است که اغلب زنان دچار مشکلات باروری – شامل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک – می‌توانند با موفقیت درمان و باردار شوند. نخستین قدم در این مورد مراجعه به پزشک و انجام تشخیص صحیح و پیگیری درمان است./
نظرات (0)