سردرد صبحگاهی - بررسی علل اصلی

• شِری کریستینسن، دکتر دبورا ویزرسپون
• ترجمه هامیک رادیان

سردرد صبحگاهی یک واقعیت همه‎روزه برای بسیاری از مردم در هنگام برخاستن از خواب است. انواع متعددی از سردرد وجود دارد که هر یک از آنها به ریسک فاکتورها و علل خاص خود مرتبط است.
مثال‌هایی در این مورد شامل سردردهای میگرنی، سردردهای نوع تنشی (TTH)، و سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو (MOH) است. بر مبنای نظر "سازمان بهداشت جهانی" (WHO)، سردردها سومین علت اصلی از دست رفتن ساعات کار بر اثر ناخوشی در سطح جهان هستند.
سردردها شایعند اما آیا مردم دچار سردرد صبحگاهی باید نگران جدیت این وضعیت خود باشند؟
مطالب این مقاله:
• مشکلات خواب
• افسردگی و اضطراب
• مشروب الکی و مواد مخدر
• بروکسیسم
• مشکلات جدی سلامت
• خلاصه

1. مشکلات خواب
چند مشکل مختلف مربوط به خواب می‎تواند باعث ایجاد سردرد در هنگام صبح شود.

خر و پف و آپنه خواب
بر مبنای اعلام "بنیاد میگرن آمریکا" چند عامل می‎توانند باعث تقویت یا سبب ایجاد سردردهای صبحگاهی شوند. در واقع، چیزی به "سادگی" خر و پف می‎تواند خطر سردردها را افزایش دهد.
خر و پف یک علامت شایع آپنه خواب است که وضعیتی است که در آن تنفس فرد ممکن است در طول خواب دچار وقفه یا بسیار سطحی شود.
اگرچه تمامی انواع خروپف به اختلالات خواب مرتبط نیستند، آپنه خواب با تکرار سردردهای صبحگاهی مرتبط شده است.
اگر فردی ظن به ابتلا به آپنه خواب دارد، چند علامت هست که باید مراقب آنها بود و شامل موارد زیرند:
• بیدار شدن مکرر در طول شب
• خواب‎آلودگی طول روز
• تعریق شبانه
• خر و پف در طول روز

محرومیت خواب
یک مطالعۀ اخیر ارتباط میان مشکلات خواب و سردردها را بررسی کرده است. مطالعه شامل بررسی بیش از 1800 نمونۀ نوجوان بود.
سه گروه در این مطالعه شناسایی شدند: مردم دچار TTH، مردم مبتلا به میگرن، و مردم فاقد سردرد.
گروه دچار سردردهای میگرنی بیشترین دوره‌های تکرار بیدار شدن شبانه را تجربه می‎کردند. فقط 32 درصد نمونه‎های دچار میگرن در مطالعه خبر از احساس استراحت مناسب پس از خواب می‎دادند.
کارشناسان برخورداری از 7 تا 9 ساعت خواب شبانه را برای افراد بزرگسال توصیه می‎کنند. بر مبنای اعلام بنیاد میگرن آمریکا خواب کمتر از 6 ساعت و بیش از 8.5 ساعت می‎تواند شدت بروز سردرد را افزایش دهد.

نکاتی برای حمایت از عادت‎های مفید خواب
برای بهبود خواب مردم باید موارد زیر را هدف خود قرار دهند:
• ایجاد یک الگوی خواب منظم شبانه، رفتن به بستر در ساعت معین در شب و برخاستن از خواب در ساعت معین در صبح روز بعد
• اجتناب از کافئین، نیکوتین و الکل به عنوان عوامل شناخته شده در ایجاد اختلال خواب
• اجتناب از فعالیت‌هایی مثل تماشای تلویزیون یا ورود به فضای اینترنت پیش از رفتن به بستر خواب
• اقدام به انجام فعالیت‎های آرام‌بخش مثل مدیتیشن پیش از رفتن به بستر خواب
• ثبت رفتارهایی که باعث بهبود کیفیت خواب می‌شوند و آن دسته از رفتارهایی که به خواب رفتن را برای فرد دشوارتر می‌کنند
• ایجاد یک محیط آرام، تاریک و راحت برای خواب
• گرفتن یک دوش آرامش‌بخش پیش از رفتن به بستر خواب
• انجام ورزش به طور منظم
سردردهای مکرر صبحگاهی، خر و پف مداوم، و دیگر نشانه‎های آپنه خواب، باید به دکتر اطلاع داده شود. دکتر ممکن است برای تشخیص علت مشکل انجام ارزیابی آپنه خواب در طول شب را در دستور کار قرار دهد.
در بسیاری از موارد تشخیص و درمان آپنۀ خواب ممکن است تمام آن چیزی باشد که برای حل و رفع سردردهای صبحگاهی مورد نیاز است.
به خاطر سپردن این موضوع مهم است که آپنۀ خواب با اختلالات دیگر و جدی‎تری شامل بیماری قلبی و فشار خون بالا مرتبط شده است. دکتر باید این موارد و نیز دیگر موارد جدی را مورد آزمایش قرار دهد.

2. افسردگی و اضطراب
بی‌خوابی یک علامت شایع در افسردگی و اضطراب محسوب می‎شود، که هر دوی آنها ریسک فاکتورهای برگشت سردردهای صبحگاهی هستند.
یک مطالعه در سال 2016 برای کشف ارتباط میان اختلالات خلقی مثل اضطراب و افسردگی و میزان شیوع سردرد انجام شد.
در این مطالعه، محققان داده‌های مربوط به تقریباً 9000 نمونۀ بزرگسال در ده کشور مختلف اروپایی را گردآوری کردند.
برای غربالگری نمونه‎ها در مورد شیوع سردرد، افسردگی و اضطراب از پرسشنامه استفاده شد.
شایع‎ترین نوع سردرد مرتبط به اضطراب و افسردگی که در این مطالعه بروز کرد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو (pMOH) بود. دومین علت شایع در این مطالعه TTH بود و میگرن سومین علت شایع در بروز سردرد صبحگاهی محسوب می‎شد.
در این مطالعه TTH فقط با اضطراب مرتبط شد و نه با افسردگی.
وقتی کسی دچار اختلال خلق در پیوند با سردردهای مزمن باشد، این می‎تواند به سرعت اثرات منفی بر کیفیت زندگی و فعالیت‎های روزمرۀ فرد بر جا بگذارد.

درمان اختلالات خواب ناشی از اضطراب یا افسردگی
تشخیص و درمان علایم اضطراب و افسردگی برای حفظ خلق و مدیریت اختلالات خواب در آنانی که مکرراً دچار سردرد صبحگاهی می‎شوند، حیاتی است.
دکترها ممکن است داروهای ضد افسردگی تجویز کنند. بسیاری از داروهای ضد افسردگی به بهبود خواب کمک می‎کنند و برخی از آنها به شکل شایع برای پیشگیری از میگرن به کار می‎روند، که در این زمینه می‎توان از داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای نام برد.
دکتر می‎تواند بگوید که کدام انواع داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی برای درمان افراد دچار سردردهای مزمن کاربرد بهتری دارند. متخصصان خواب یا روان‌شناسان می‎توانند درمان‎های ویژه مثل درمان شناختی، اصلاحات رفتاری، یا دیگر تکنیک‎های پرورش آرام‌بخشی را مورد استفاده قرار دهند.
برخی متخصصان مراقبت‌های پزشکی ممکن است مکمل‎های غذایی مثل ال – تریپتوفان گرید دارویی، 5-HTP، یا ملاتونین را برای تقویت خواب تجویز کنند.

3. مشروب الکلی و مواد مخدر
یک مطالعه در سال 2004 به ارتباط میان سردردها و مصرف الکل و مواد مخدر پرداخت. مطالعه شامل نزدیک به 19.000 نمونه از چندین کشور مختلف اروپایی بود.
آن دسته ار نمونه‌های مطالعه که دارای مصرف سنگین الکل بودند، بیش از 6 گیلاس در روز مشروب الکلی می‎خوردند.
نمونه‎های این مطالعه که برخی داروها مثل زناکس، والیوم، یا زیپرکسا را برای مقابله با افسردگی، اضطراب، یا بی‎خوابی مصرف می‎کردند 7.6 تا 17.5 درصد بیشتر در معرض ابتلا به سردردهای صبحگاهی بودند.

4. بروکسیسم (براکسیسم)
بروکسیسم اختلالی در طیف گسترده است که شامل برهم ساییدن دندان‎ها و دندان قروچه است.
مردم دچار بروکسیسم ممکن است این کارها را در طول خواب یا در زمان بیداری انجام دهند و اصلاً متوجه کاری که می‎کنند نباشند.
بروکسیسم یک اختلال مرتبط به تنش عصبی است که وقتی شدید باشد می‎تواند سبب بروز سردردهای مکرر گردد.
بروکسیسم در طول خواب همراه با برانگیختگی در طول خواب نوع خاصی از اختلال حرکت مرتبط به خواب است. مردمی که در طول خواب دندان‎هایشان را بر هم می‎سایند اغلب دچار خر و پف می‎شوند و نیز در خطر بیشتری برای آپنه خواب قرار دارند.
اغلب مردم دچار بروکسیسم از کاری که در طول خواب با دندان خود می‌کنند آگاهی ندارند، بنابراین شناختن نشانه‎ها و علایم بروکسیسم اهمیت حیاتی دارد. این نشانه‌ها و علایم عبارتند از:
• برهم ساییدن دندان‌ها، آن اندازه بلند که برای شریک خواب فرد قابل شنیدن باشند
• شکستگی، تراشیدگی و حالت تخت پیدا کردن غیر قابل توجیه دندان
• حساسیت یا درد در ناحیۀ فک یا صورت
• دچار خستگی مزمن شدن عضلات فک
• فک به طور کامل باز یا بسته نمی‎شود
• درد غیر قابل توجیه گوش در حالی که هیچ مشکل ظاهری در گوش مشاهده نمی‎شود
• حساسیت و درد دندان
• وارد شدن صدمۀ غیر قابل توضیح به داخل گونه
• سردرد کسل کننده‎ای که از ناحیۀ شقیقه شروع می‎شود
• الگوهای خواب مختل
• سردردهای مکرر صیحگاهی
بر مبنای یک مطالعۀ اخیر، مصرف الکل و کشیدن سیگار هر دو باعث افزایش خطر بروکسیسم می‏شوند.

5. مشکلات جدی سلامت
سردردهای ناشی از دیگر اختلالات سلامت می‎توانند باعث بروز فشار در پایانۀ حساس به درد عصب شوند. به این نوع سردردها به طور معمول زیر عنوان سردردهای ثانویه اشاره می‎شود.
سردردهای ثانویه ممکن است از اختلالات زیربنایی شامل موارد زیر ایجاد شوند:
• تومور مغزی
• تروما
• بالا بودن شدید فشار خون
• سکته مغزی

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
همۀ افراد دچار سردرد صبحگاهی ضرورتاً نباید به پزشک مراجعه کنند. وجود هر یک از نشانه‎های زیر نشان دهندۀ لزوم مراجعۀ فرد به پزشک است:
• اگر سردرد دو بار یا بیشتر در هفته بروز کند
• سردردهای برگشت کننده مشخصاً در افراد بالای 50 سال که پیشتر دچار این سردردها نبوده‎اند
• سردرد شدید یا ناگهانی همراه با خشکی گردن
• سردردهایی که پس از آسیب‎دیدگی سر بروز می‎کنند
• سردرد همراه تب، تهوع، یا استفراغ که قابل توضیح با اختلالات دیگر نیستند
• سردرد همراه گیجی، ضعف، دوبینی، یا فقدان حالت خودآگاهی
• سردردی که به شکل ناگهانی الگوی بروز یا شدت بروز آن تغییر می‎کند
• سردرد مزمن در کودکان
• سردرد همراه ضعف یا فقدان حس در هر قسمت از بدن
• سردرد همراه حمله یا تنگی نفس
• سردردهای مکرر در فرد دارای تاریخچۀ HIV یا سرطان

خلاصه
وقتی واقعیت‎ها و تحقیقات پیرامون سردردها مورد ملاحظه قرار گیرند این موضوع روشن می‎شود که بسیاری از عوامل دارای همپوشانی هستند.
برای مثال نوشیدن الکل عموماً ریسک بی‎خوابی و بروکسیسم را افزایش می‎دهد. قطع مصرف الکل می‏تواند به تخفیف مشکلات خواب و برهم ساییدن دندان‎ها کمک کند. به نوبۀ خود این دستاورد میزان شیوع سردردهای صبحگاهی را کاهش می‎دهد.
مشکلات مربوط به سلامت روانی مثل اضطراب یا افسردگی می‎توانند به مشروب‎خواری، اختلال الگوهای خواب، یا بروکسیسم منجر شوند. به نوبۀ خود اینها می‎توانند به بروز سردردهای صبحگاهی منجر گردند. در این مورد، مخاطب قرار دادن اختلال سلامت روانی باید در اولویت قرار گیرد.
بسیاری از موارد سردردها قابل پیشگیری است. فرد دچار سردردهای صبحگاهی مکرر ممکن است پی ببرد که تغییرات سبک زندگی و مراجعه گهگاهی به پزشک همۀ ان چیزهایی هستند که برای ممانعت از ایجاد تداخل در زندگی روزمره توسط سردردها مورد نیاز است./

Source:
Five common causes of early morning headache
Last reviewed Fri 24 November 2017
By Sherry Christiansen
Reviewed by Deborah Weatherspoon, PhD, RN, CRNA