هیسترکتومی - علت انجام، خطرات، پیامدها، جایگزین‌ها، روابط جنسی پس از هیسترکتومی

• کریستین نوردکویست، دکتر نانسی کوآی
• ترجمه هستی فراست‌فر

هیسترکتومی نوعی عمل جراحی است که برای برداشتن رحم یا زهدان، و گاهی از اوقات خارج کردن گردن رحم، لوله‌های فالوپ (لوله‌های تخم‌بر)، و تخمدان‌ها انجام می‌شود.
پس از انجام هیسترکتومی زنان دیگر قادر نخواهند بود که باردار شوند و نیز دیگر دچار عادت ماهانه نخواهند شد. اگر در جریان این عمل تخمدان‌ها نیز برداشته شود، زن دچار یائسگی خواهد شد.

مطالب این مقاله:
• چرا هیسترکتومی انجام می‌شود؟
• انواع هیسترکتومی
• هیسترکتومی شامل چیست؟
• خطرات و پیامدها
• جایگزین‌ها
• بهبود
• سکس پس از هیسترکتومی

چرا هیسترکتومی انجام می‌شود؟
زهدان، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌های زنان در محدودۀ لگن آنان قرار دارد.
عمل هیسترکتومی به چند دلیل ممکن است انجام شود. این دلایل عبارتند از:
• سرطان‌های زنانۀ گردن رحم، زهدان، تخمدان‌ها، یا لوله‌های فالوپ
• برخی اختللات پیش‌‌سرطانی در زنان
• فیبروئید رحم یا توده‌های خوش‌خیم رحمی
• درد مزمن لگن
• خونریزی شدید واژن که بر کیفیت زندگی زن تأثیرات منفی قابل ملاحظه داشته باشد
• پرولاپس رحم، که در آن رحم از جایگاه خود در لگن خارج شده و درون یا بیرون واژن می‌نشیند
• اندومتریوز که در آن بافت شبه رحمی در محدوده‌ای غیر از رحم شامل خارج رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، رباط‌های لگن، جدار ناحیۀ شکم، مثانه، واژن، مقعد، روده‌ها، آپاندیس و یا رکتوم یا در موارد نادر درون ریه‌ها رشد می‌کند
• ادنومیوزیس که در آن بافت رحم به جای مستحکم ماندن در بخش داخلی رحم در میان دیوارۀ رحم رشد می‌کند

انواع هیسترکتومی
نوع هیسترکتومی مورد استفاده به طیفی از عوامل شامل دلیل انجام عمل بستگی دارد.
هیسترکتومی توتال یا کلی: این عمل شامل برداشتن رحم و گردن رحم، بخشی از رحم است که در آن بچه یا خون عادت ماهانه از رحم خارج شده به داخل واژن می‌رود. ممکن است در کوران عمل لوله‌های فالوپ نیز برداشته شوند یا احتمال دارد که این کار صورت نگیرد، که این بستگی به شرایط سلامت زن دارد.
هیسترکتومی سوپراسرویکال، ساب‌توتال یا موضعی: در این عمل بخش فوقانی رحم خارج شده و گردن رحم سر جای خود باقی می‌ماند. ممکن است برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها در دستور کار قرار گیرد یا نگیرد، که این تصمیم بستگی به سلامت کلی زن مورد عمل دارد.
هیسترکتومی رادیکال: این عمل به طور معمول برای برخی موارد سرطان زنان شامل سرطان گردن رحم لحاظ می‌شود. در طول هیسترکتومی رادیکال رحم، گردن رحم، و دیگر ساختارهای مرتبط از بدن زن خارج می‌شود. این ساختارها شامل بافت جاگیر شده در اطراف گردن رحم و بخش فوقانی واژن است. جراح ممکن است برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را در دستور کار قرار دهد یا ندهد.

برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها
تصمیم به انجام این کار بستگی به چند عامل شامل علت انجام عمل دارد.
در برخی موارد، تخمدان و لوله‌های فالوپ ممکن است برای پیشگیری از بروز برخی سرطان‌ها که ریسک زنان در ابتلا به آنها بالا محسوب می‌شود برداشته شوند.
زنان باید در مورد ریسک‌های مشخصی که متوجه آنها است، با پزشک مشورت کنند، به ویژه اگر در معرض ریسک بالایی برای توسعۀ سرطان تخمدان یا سرطان پستان قرار داشته باشند.

هیسترکتومی شامل چیست؟
چند راه مختلف برای انجام هیسترکتومی وجود دارد.
هیسترکتومی ناحیۀ شکم: جراح شکافی از طریق شکم زن ایجاد کرده و از طریق آن نسبت به برداشتن رحم و در صورت امکان دیگر ساختارها یا بافت‌های ناحیۀ لگن، اقدام می‌کند.
هیسترکتومی واژینال: رحم و در صورت امکان دیگر ساختارها از طریق ایجاد شکافی در بالای واژن برداشته می‌شوند.
هیسترکتومی لاپاراسکپیک: ایجـــاد شکاف‌های کوچکی در ناحیۀ شکم، در حدود 1 تا 2 سانتی‌متر، امکان استفاده از ابزارهای جراحی را ایجاد می‌کند. دکتر از دوربین لاپاراسکپی برای مشاهدۀ درون ناحیۀ لگن و ارزیابی دستگاه‌های لگنی استفاده می‌کند.
جراح، رحم و در صـورت امکان دیگر ارگان‌های لگنی، برای مثال لوله‌های فالوپ، و تخمدان‌ها را از طریق شکاف‌های کوچکی در بخش بالایی واژن یا شکم، از بدن زن خارج می‌کند. این عمل به نام جراحی "سوراخ کلید" نیز معروف است.
هیسترکتومی لاپاراسکپیک روباتیک: یک بازوی روباتیک که توسط جراح کنترل می‌شود از طریق شکاف‌های کوچکی که ایجاد شده است عمل را انجام می‌دهد. این عمل زمان التیام بیمار را کوتاه‌تر کرده و میزان عوارض آن نسبت به روش‌های سنتی هیسترکتومی کمتر است. این عمل به هیسترکتومی لاپارسکپیک شبیه است.

خطرات و پیامدها
همانند هر عمل جراحی دیگری هیسترکتومی ممکن است دربردارندۀ برخی خطرات باشد. این خطرات عبارتند از:
• واکنش نسبت به بیهوشی
• خونریزی یا خونریزی داخلی (هموراژ)
• صدمه دیدن دستگاه ادراری پیرامون، روده یا دیگر دستگاه‌های اطراف ناحیۀ عمل
• عفونت
• بروز لختۀ خون شامل آمبولی ریوی
• عوارض واژنی نظیر پرولاپس واژن
• نارسایی تخمدان
• القاء یائسگی بر اثر جراحی در صورت برداشته شدن تخمدان‌ها
• مشکلات التیام زخم شامل شکل‌گیری لختۀ خون
• فیستول رکتال یا دستگاه ادراری که در آن سوراخی در میان واژن و رکتوم یا مثانه ایجاد می‌شود، که احتمال بروز عفونت در آن وجود دارد
• انسداد روده
ریسک‌های مشخص در مورد هر زن مشخص در زمان پیش از انجام عمل توسط تیم جراحی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

از دست دادن توانایی بچه‌دار شدن
برای مثال اگر عمل هیسترکتومی برای درمان سرطان صورت پذیرد، این ممکن است بدین معنی باشد که زن در عین قرار داشتن در سال‌های باروری زندگی خود دیگر قادر به بچه‌دار شدن نخواهد بود. این پیامد ممکن است به افسردگی منجر شود.
در سال 2007 محققان پی بردند که از جمع 1140 زن در سنین پیش از یائسگی که بر اثر اختلالات خوش‌خیم مورد درمان هیسترکتومی قرار گرفته بودند، 10.5 درصد زنان آرزو می‌کردند که کاهش بچه‌ای می‌داشتند یا بچه‌های بیشتری می‌داشتند.
گزینه‌های دیگری ممکن است در دسترس باشد.

جایگزین‌ها
جایگزین‌های هیسترکتومی به دلیل انجام عمل بستگی دارد. این جایگزین‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• مراقبت هشیارانه
• هورمون درمانی
• حذف توسط لیزر یا کرایوسرجری برای فیبروئیدهای رحمی
• اتساع و کورتاژ یا حذف اندومتریال برای جدار اضافی اندومتریال
• لاپاراسکپی برای کاهش علایم اندومتریوز
در مورد سرطان گردن رحم یک اقدام جراحی محدودتر به نام کانیزاسیون ممکن است قادر به برداشتن موفقیت‌آمیز سلول‌های سرطانی باشد. این عمل می‌تواند باعث حفظ توان باروری شود. به هر جهت در صورتی که سلول‌های بیشتری کشف شود، جراحی بعدی نیز مورد نیاز خواهد بود.
زنان باید در مورد نیاز به انجام هیسترکتومی و جایگزین‌های احتمالی برای آن با پزشک مشورت کنند.

بهبود
بهبود (ریکاوری) به نوع، گستره و دلیل انجام عمل بستگی دارد.
بیمار زمان اندکی را در بیمارستان خواهد گذراند. بهبود کامل ممکن است به 4 تا 8 هفته زمان نیاز داشته باشد که این مدت به نوع عمل انجام شده و وضعیت عمومی سلامت بیمار بستگی دارد.
برخی فعالیت‌ها مثل بلند کردن اشیاء سنگین، سکس، حمام کردن، و استفاده از تامپون به طور موقت باید متوقف شود.
بلافاصله پس از انجام عمل و در روزها یا هفته‌های پس از آن انتظار می‌رود که زن موارد زیر را تجربه کند:
• درد، که به طور معمول با دارو کنترل می‌شود
• ترشحات یا خونریزی واژینال
• یبوست
• دشواری ادرار کردن، در برخی موارد
• علایم عاطفی مثل احساس دریغ، افسردگی یا تأثر
اگر تخمدان برداشته شده باشد، زن دچار علایم یائسگی خواهد شد. این اتفاق ممکن است به هفته‌ها تا ماه‌ها زمان نیاز داشته باشد.
درمان هورمونی می‌تواند به تسکین علایم یائسگی و کاهش ریسک پوکی استخوان کمک کند.

سکس پس از هیسترکتومی
سکس پس از هیسترکتومی به عوامل متعددی شامل موارد زیر بستگی دارد:
• دلیل انجام عمل جراحی
• گستره و نوع عمل جراحی
• عوارض جانبی و پیامدهای عمل جراحی
اغلب اوقات پس از انجام هیسترکتومی سکس به حالت نرمال برمی‌گردد یا بهبود پیدا می‌کند.
به هر جهت، علایم یائسگی همراه برخی موارد هیسترکتومی ممکن است سبب ایجاد تغییرات ناخواسته شوند.
این تغییرات ناخواسته عبارتند از:
• تأثیر منفی روی میل جنسی
• خشکی واژن که به دردناک شدن مقاربت جنسی منجر می‌شود
خشکی واژن از طریق استفاده از محصولات غیر نسخه‌ای لیز کننده یا لوبریکانت و نیز آماده‌سازی پیش از مقاربت قابل بهبود است.
هیسترکتومی معمولاً باعث آسیب دیدن ارگاسم نمی‌شود اما برخی زنان ممکن است تغییراتی در بروز آن را احساس کنند، که علت آن احتمالاً نیاز به قطع شدن برخی عصب‌های ناحیۀ لگن در طول جراحی است.
هر زنی که در مورد اثرات هیسترکتومی بر فعالیت جنسی خود یا در مورد دیگر پیامدهای جراحی مزبور دچار نگرانی است باید این نگرانی‌ها را با جراح و پزشک خود در میان بگذارد./

Source:
MedicalNewsToday
What is a hysterectomy and when is it needed?
Last updated Thu 19 October 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Nancy Choi, MD