ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون در کودکان: علل، علایم، تشخیص و درمان

در این مقاله:
◄ علل و انواع ترومبوسیتوپنی در کودکان
◄ علایم ترومبوسیتوپنی در کودکان
◄ تشخیص ترومبوسیتوپنی و علت آن
◄ درمان ترومبوسیتوپنی در کودکان
◄ خلاصه

ترومبوسیتوپنی به پایین بودن تعداد پلاکت خون اشاره دارد. این وضعیت می‌تواند به کبودی سریع یا خونریزی بیش از حد منجر گردد.
در کودکان، ترومبوسیتوپنی ایمنی حاد (ITP) نسبتاً شایع است و احتمال دارد پس از یک بیماری ویروسی مثل آبله مرغان ایجاد گردد. در موارد دیگر این اختلال طولانی مدت (مزمن) است. بیماری مزبور ممکن است بر اثر مصرف دارو یا جهش ژنتیکی ایجاد شود.
در کودک مبتلاء به ITP، وی معمولاً در طول 6 ماه بهبود می‌یابد، و اگر اختلال مزبور خفیف باشد، احتمال آن هست که به درمان نیاز نباشد.

علل و انواع ترومبوسیتوپنی در کودکان
پایین بودن تعداد پلاکت خون می‌تواند نتیجه عوامل متعددی باشد.

ITP حاد
پژوهشگران بر این باورند که ویروس‌هایی مثل مورد ویروس آبله مرغان می‌توانند به شکل موقتی چگونگی رفتار سیستم ایمنی را تغییر دهند و باعث حمله آن به پلاکت‌های خون شوند که نتیجه این وضعیت بروز ITP خواهد بود.
این مشکل در کودکان 2 تا 6 ساله شیوع بیشتری دارد. معمولاً علایم بیماری خفیفند و خود به خود در طول 6 ماه از بین می‌روند. به هر حال از هر 6 کودک دچار این اختلال 1 نفر دچار ITP مزمن می‌شود.

ITP مزمن
این بیماری در کودکان خردسال نادر است و بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان به ویژه در زنان شایع است. این بیماری ممکن است چندین ماه طول بکشد یا مادام‌العمر شود و نیاز به درمان تخصصی دارد. در برخی افراد، ITP مزمن در ظاهر برطرف می‌گردد اما در اغلب موارد برگشت می‌کند.

ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو
ترومبوسیتوپنی می‌تواند در پاسخ به یک دارو ایجاد گردد و این مورد ممکن است در نوزادان و دیگر کودکان خردسال مهلک باشد.
در یک مطالعه موردی و مروری مربوط به سال 2019 یک نوزاد پس از دریافت رانیتیدین (زنتاک) برای مشکلات تغذیه دچار افت تعداد پلاکت خون شد. رانیتیدین برای درمان ریفلاکس اسید نیز به کار می‌رود.
درک کامل اثرات رانیتیدین و داروهای مشابه بر روی تعداد پلاکت در نوزادان و کودکان خردسال نیاز به تحقیق بیشتری دارد.

عفونت
چندین بیماری عفونی می‌توانند میزان پلاکت خون را کاهش دهند و سبب ترومبوسیتوپنی ثانویه شوند. برخی از این بیماری‌ها HIV، تب دنگه (دنگ)، و مالاریا را شامل می‌شوند.
یک مطالعه مربوط به سال 2021 تأیید می‌کند مالاریا مشخصاً می‌تواند به کاهش شدید میزان پلاکت در کودک منجر شود. نویسندگان مطالعه می‌گویند که وجود ترومبوسیتوپنی ممکن است نشانگری قابل اعتماد برای مالاریا در کودکان باشد.

ترومبوسیتوپنی مرتبط به ژن MYH9
این شکل ترومبوسیتوپنی متمایز است زیرا کاهش تعداد پلاکت نتیجه یک جهش ژنتیکی است تا حمله سیستم ایمنی به پلاکت‌های بدن.
ژن MYH9 مسؤول ساختن پروتئین‌هایی است که در برخی سلول‌های خون شامل پلاکت‌ها ظاهر می‌شوند. شخص ممکن است این جهش را از والدین خود به ارث ببرد یا خود به خود دچار آن شود.
برخی بیماری‌ها درگیر جهش ژن مزبور هستند و تمامی آنها شامل موارد زیر می‌توانند به ترومبوسیتوپنی بینجامند:
• سندرم اپشتین
• سندرم فیکنر
• آنومالی می-هگلین
• سندرم سباستین

آنمی اپلاستیک
آنمی اپلاستیک (آپلاستیک) یک شکل نارسایی مغز استخوان است و می‌تواند باعث ترومبوسیتوپنی شود. وقتی مغز استخوان بسته می‌شود میزان کمتری سلول‌های قرمز خون و پلاکت تولید می‌کند.
در اکثر موارد آنمی مزبور بدون هر علت آشکار بروز می‌کند و پزشکان به آن زیر عنوان آنمی اپلاستیک "ایدیوپاتیک" [یعنی فاقد علت مشخص] اشاره می‌کنند. به هر حال، برخی کودکان ممکن است این اختلال را به ارث ببرند یا به دنبال یک عفونت به آن مبتلاء شوند.
نارسایی مغز استخوان گرایشی به بروز بین سنین 1 تا 5 سالگی یا سنین 12 تا 20 سالگی از خود نشان می‌دهد.

علایم ترومبوسیتوپنی در کودکان
یکی از گویاترین علایم لکه‌های کبودی یا نواحی بنفش رنگ پوست است.
علایم دیگر عبارتند از:
• لکه‌های کوچک قرمز رنگ راش مانند
• خونریزی شدید
• به سهولت کبود شدن
• داشتن تاول خونی در دهان
• داشت خون در ادرار
• پریود سنگین در نوجوانان

تشخیص ترومبوسیتوپنی و علت آن
"انستیتو ملی قلب، ریه و خون" توضیح می‌دهد که پزشکان شرح حال پزشکی و نتایج معاینه بالینی و تست‌ها را در زمان تشخیص ترومبوسیتوپنی و شناسایی علت آن در مد نظر قرار می‌دهند.

تاریخچه پزشکی
پزشک ممکن است در مورد هر چیز که ممکن است بر میزان پلاکت تأثیر بگذارد، شامل موارد زیر سؤال کند:
• مصرف داروهای نسخه‌ای و غیر نسخه‌ای
• عادات غذا خوردن
• هر گونه تاریخچه خانوادگی پایین بودن پلاکت و اختلالات مرتبط

معاینه بالینی
در معاینه بالینی پزشک نشانه‌های کبودی و خونریزی را جستجو می‌کند. پزشک در عین حال ممکن است در جستجوی علایم وجود عفونت، مثل تب، باشد.

تست‌های تشخیصی
اگر دکتر به ترومبوسیتوپنی مشکوک باشد، چند تست وجود دارد که می‌تواند با استفاده از آنها علت مشکل را تعیین کند. این تست‌ها عبارتند از:
• تست شمارش کامل خون. نتایج این تست می‌تواند پایین بودن تعداد پلاکت‌ها را تأیید کند.
• تست اسمیر خون. این تست نشان می‌دهد که آیا پلاکت‌ها سالمند یا خیر.
• تست‌های مغز استخوان. این تست سلامت مغز استخوان را تأیید می‌کند.
• تست زمان پروترومبین. این تست نرخ لخته شدن خون بر مبنای ثانیه را اندازه‌گیری می‌کند.

درمان ترومبوسیتوپنی در کودکان
وقتی کودکی دچار ترومبوسیتوپنی باشد، درمان به علت و شدت علایم بستگی دارد.
برای مثال کودک دچار ITP حاد خفیف ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد، زیرا این بیماری گرایشی به بهبود خود به خودی دارد. به هر حال، اگر احتمال خونریزی شدید در کودک وجود داشته باشد ممکن است به تزریق خون یا پلاکت نیاز یابد.
کودک دچار ITP مزمن که مکرراً برگشت می‌کند ممکن است نیاز به داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی مثل ریتوکسیمب داشته باشد. اگر یک بیماری عفونی مثل HIV مسؤول بیماری مزبور باشد دکتر ممکن است داروهای کورتیکوستروئیدی را که باعث کند شدن تخریب پلاکت می‌شوند تجویز کند.
در کل، هدف درمان ترومبوسیتوپنی پیشگیری از پیامدهای جدی است. اگر یک اختلال زمینه‌ای سلامت علت پایین بودن تعداد پلاکت باشد، پزشک بر روی درمان هر دو مشکل متمرکز خواهد شد.

خلاصه
ترومبوسیتوپنی به پایین بودن تعداد پلاکت در خون اشاره دارد که خطر خونریزی و کبودی سریع را افزایش می‌دهد.
ترومبوسیتوپنی ایمنی حاد حاد شایع‌ترین شکل ترومبوسیتوپنی در کودکان است و معمولاً خود به خود در طول 6 ماه بهبود می‌یابد. علل کمتر شایع ترومبوسیتوپنی شامل داروها، انواع عفونت و یک جهش ژنتیک می‌شود.
اگر علایم مبتلابه کودک بسیار خفیف باشد، وی ممکن است نیاز به درمان یابد. کودک دچار ITP مزمن ممکن است در خطر خونریزی شدید قرار داشته و به داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی نیاز داشته باشد./

ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون در کودکان: علل، علایم، تشخیص و درمان
دکتر مگان سولیمن، لورن مارتین
ترجمه فرهنگ راد

Source:
Medical News Today
What to know about thrombocytopenia in children
Medically reviewed by Megan Soliman, MD —
Written by Lauren Martin
On January 6, 2022