زن و مرد در چالش حافظه

• ایوت بریزیر
• ترجمة ‌نادر اکبری

حافظه در زنان بهتر از مردان است. مطالعة منتشر شده در نشریة یائسگی / Menopause، عنوان می‌کند که زنان در سنین 45 تا 55 سال مگر در دورة فترت یائسگی، در تمامی مقیاس‌های اندازه‌گیری حافظه نسبت به مردان عملکرد بهتری دارند.
در حدود 75 درصد مردم همچنان که پا به سن می‌گذارند مشکلات حافظه را تجربه می‌کنند. دلایل این امر بیماری زوال عقل و آلزایمر را نیز شامل می‌شود. زنان بیش از مردان در معرض ابتلاء به این دو بیماری قرار دارند.
وقتی زنان به یائسگی می‌رسند، همچنین با فراموشی و "مه مغزی" مواجه می‌شوند و برای برخی، این نقصان حافظه در دورة پس از یائسگی نیز ادامه می‌یابد. برخی محققان دریافته‌اند که زنان در این دوره با سلاست کلامی هم مشکل پیدا می‌کنند.
با وجود این، زنان دچار سالخوردگی مغزی طبیعی وقتی پای عملکرد حافظه به میان می‌آید حتی در دوران میانسالی و پیری، حاشیه‌ای امن را در برابر همسالان مذکر خود حفظ می‌کنند.
در واقع، برخی مطالعات عنوان کرده‌اند که حتی از دوران کودکی، زنان در وظایف مربوط به حافظه بهتر از مردان عمل می‌کنند. این موضوع به ویژه در مورد حافظة شفاهی واقعیت دارد. تفاوت درست در دورة بعد از بلوغ مهم‌تر می‌شود و در دوران بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند.
تحقیقات نشان داده‌اند که حافظة شفاهی و مسایل مرتبط به آن بیش از عملکرد غیر شفاهی احتمال دارد که با پیرتر شدن افراد دچار اختلال شود.
همچنین به نظر می‌رسد افرادی که پیش از سن 50 سالگی دچار مشکلات مربوط به حافظة شفاهی می‌شوند بیش از دیگران در سنین بالای 65 سال در معرض خطر اختلالات شناختی بیشتر قرار دارند.

هورمون‌ها چگونه به حافظه لطمه می‌زنند؟
محققان بوستونی در این مورد تحقیق کرده‌اند که چگونه یائسگی و میزان استروئیدهای جنسی می‌تواند به جنبه‌های مشخصی از حافظه لطمه وارد کند.
باور بر این است که هورمون‌های استروئیدی فعال عصبی جنسی شامل استرادیول به فراگیری و حافظه در زنان آسیب می‌زنند، و می‌توانند زمینة تفاوت‌های جنسی و عملکرد حافظه باشند.
استرادیول بر ساختار و عملکرد آن نواحی از مغز که حافظه را تقویت می‌کنند اثر می‌گذارد. از آنجا که در چرخة عادت ماهانه هورمون‌ها دچار نوسان می‌شوند، کارکرد حافظة شفاهی نیز می‌تواند دچار تغییر شود.
برای رسیدن به درک بهتر از موضوع، تیم تحقیق تصمیم گرفت در مورد عملکرد حافظه در مورد میزان استرادیول در اوایل دورة میانسالی تحقیق کند.
آنها چنین فرض کردند که تفاوت‌های جنسی، هورمون‌ها و دستگاه تولید مثل می‌توانند با تغییرات عملکرد حافظه مرتبط باشند.
محققان همچنین می‌خواستند بدانند کدام دامنه‌های حافظه در معرض بیشترین احتمال اختلال در زنان یائسه قرار دارد و آیا سطح عملکرد حافظه در اوایل میانسالی می‌تواند آغاز بیماری آلزایمر را بر اساس تاریخچة خانوادگی پیشگویی کند.

علی‌رغم نزول در دورة یائسگی زنان در تست‌های حافظه نسبت به مردان عملکرد بهتری دارند
نمونه‌های مطالعه 212 مرد و زن در سنین 45 تا 55 سال بودند.
برای ارزیابی حافظة اپیزودیک، عملکرد اجرایی و پردازش معنایی از تست‌های چالشی حافظه استفاده شد. تست‌های شناختی برای اندازه‌گیری هوش کلامی مورد استفاده قرار گرفت.
تیم تحقیق عملکرد میان زنان و مردان و همچنین عملکرد زنان را در برهه‌های مختلف پیش، در طول، و پس از یائسگی مورد مقایسه قرار داد.
نتایج نشان داد که زنان دارای عملکرد بهتری نسبت به مردان هستند، و نیز اینکه عملکرد زنان در دورة پیش از یائسگی و پس از آن بهتر از این عملکرد در کوران یائسگی است. این عملکرد فارغ از سن شناسنامه‌ای با میزان استرادیول مرتبط دانسته شد.
از آنجا که میزان استرادیول در دورة یائسگی کاهش می‌یابد، زنان برای اولین بار یادگیری چیزها و بازیابی اطلاعات را مشکل‌تر می‌یابند. در هر حال، آنها به نگهداری و تحکیم ذخیره‌سازی خاطرات به طور مؤثر ادامه می‌دهند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که قسمت‌های مختلفی از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که زنان دارای دورة طولانی‌تر زادآوری و بنابراین تماس بیشتر با استروژن‌ها، در دورة میانسالی و اواخر عمر دارای حافظة آنی و تأخیری بهتری هستند.
افت در میزان استرادیول در طول یائسگی نیز مشخص شده است که به طور مستقیم با تغییرات فعالیت مغز در هیپوکامپوس، که نقشی در عملکرد حافظه دارد، مرتبط است.

آیا ارتباطی با آلزایمر وجود دارد؟
به نظر می‌رسد قسمت‌های آسیب دیده متفاوت از آن قسمت‌هایی باشند که در اوایل بیماری آلزایر دچار آسیب می‌شوند، و تیم تحقیق نشانه‌ای از ارتباط میان نقصان مغز در دورة یائسگی و بیماری آلزایمر نیافت.
"مه مغزی" و فراموشی گاهی از اوقات یه استرس کاری و نیاز به انجام تکالیف چندگانه مرتبط دانسته شده‌اند بیش از آنکه به دورة انتقالی یائسگی مرتبط دانسته شوند.
مطالعة حاضر یافته‌های دیگر مطالعات در مورد نقش یائسگی و به ویژه استرادیول را مورد تأیید قرار می‌دهد.
محققان جمع‌بندی می‌کنند که تغییرات شناختی که در طول یائسگی بروز می‌کنند احتمالاً بیش از آنکه مرتبط اختلال عملکرد تمپورولیمبیک باشند که در بیماری آلزایمر دچار اختلال می‌شود، مرتبط به تغییرات هورمونی هستند که به شبکه‌های عصبی اجرایی قدامی لطمه می‌زنند.
یک محدودیت این مطالعه این است که بیش از آنکه طولی باشد مقطعی است. یک مطالعة طولی تصویر کامل‌تری از مسأله به دست می‌دهد.
نویسندگان مطالعه می‌گویند، دیگر علل بالقوة مشکلات حافظه می‌تواند استروژن از منابعی غیر از استرادیول و نتیجة فشارهای روحی روانی یا علایم گذر از برخی وضعیت‌های دیگر باشد.
نویسندگان جمع‌بندی می‌کنند که حافظة زنان در اوایل میانسالی بهتر از مردان است و وقتی این حافظه در زنان رو به نقصان می‌رود این موضوع بیش از آنکه به سن وابسته باشد به تغییرات دستگاه تولید مثل مرتبط است. از دست دادن استرادیول تخمدان در این مورد نقش دارد.
محققان می‌نویسند:
"ما امیدواریم در آینده بفهمیم که کدام‌یک از تغییرات حافظه در زنان در اوایل میانسالی با سالخوردگی سالم مرتبط است و کدام‌یک از نقصان‌های حافظه می‌تواند شاخص‌های پیش‌بالینی اولیة بیماری آلزایمر و مآلاً نزول حافظه در دوره‌های بعدی زندگی باشد."/