پیشرفت بیماری آلزایمر با جهش ژن پیش‌بینی شد

• تیم نیومن
• ترجمه محمدقاسم رافعی

تحقیق منتشر شده در نشریه "نورولوژی"، توضیح می‎دهد که چگونه جهش در ژنی خاص که یک عامل رشد را کُدگذاری می‎کند، می‎تواند پیش‎بینی کننده سرعت کاهش حافظه در افراد دچار بیماری آلزایمر باشد.
بیماری آلزایمر شایع‎ترین شکل زوال عقل در افراد پیر است. آلزایمر یک اختلال تباهی‎آور است که با نزول پایدار حافظه و کاهش توانایی انجام فعالیت‎های روزانه مشخص می‌شود.
در حال حاضر بنا به تخمین‌ها فقط در سطح ایالات متحد آمریکا پنج میلیون نفر مبتلاء به آلزایمر هستند.
علامت بیماری آلزایمر تشکیل دو نوع پروتئین است: پلاک‎های بتا – املوئید در خارج از سلول‎های عصبی، و دولایه‎های تاو درون نورون‎ها.
اگرچه به نظر می‎رسد این پروتئین‎ها در آسیب‌شناسی آلزایمر دخیلند، در مورد چگونگی شروع بیماری و پیشرفت آن دانش کمی وجود دارد. کشف زودهنگام بیماری نیز مشکل و گزینه‎های درمانی برای آن اندک است.
به دلیل سالخوردگی جمعیت جوامع غربی، تعداد افراد دچار آلزایمر به شکل پایدار در حال افزایش است.

در جستجوی شاخص‎های آلزایمر
محققان دانشکده پزشکی دانشگاه ویسکانسین اخیراً در صدد برآمدند تا ببینند که می‎توانند یک شاخص زودرس برای بیماری آلزایمر بیابند. آنها بر عامل نوروپاتیک مشتق از مغز (BDNF)، پروتئینی که توسط ژنی به همین نام کُدگذاری می‎شود تمرکز کردند.
BDNF به عنوان حمایتگر سلول‌های عصبی شناخته می‎شود که به رشد، ویژه‎کاری و بقا کمک می‎کند. این ویژگی‎ها آن را به یک هدف مناسب برای تحقیق در مورد آلزایمر تبدیل کرده است. تحقیقات قدیمی‎تر همیشه به وجود یک ارتباط مستحکم میان سطح BDNF و بیماری آلزایمر دست نیافته‎اند، بنابراین این بار تیم تحقیق به شکل خاص بر یک جهش ژنی به نام آلل BDNF Val66Met یا به طور ساده آلل مت متمرکز شد.
در کل 1.023 نفر - با متوسط سنی 55 سال - که همگی افراد سالم اما در خطر ابتلاء به آلزایمر محسوب می‎شدند وارد مطالعه شدند. این نمونه‎ها به مدت حداکثر 13 سال مورد پیگیری قرار گرفتند. در آغاز مطالعه، از نمونه‎ها تست خون برای بررسی جهش آلل مت انجام شد، و وجود این جهش در 32 درصد از نمونه‎ها مورد تأیید قرار گرفت.
تمامی نمونه‎ها تست‎های شناختی و حافظه را در زمان آغاز آزمون انجام دادند و این کار تا پنج بار دیگر در طول مطالعه انجام شد. همچنین 140 نفر از نمونه‎ها در جستجو برای پلاک‎های بتا - املوئید مورد تصویربرداری عصبی قرار گرفتند.
داده‎های مطالعه نشان داد که افراد دارای جهش آلل مت در مقایسه با افراد فاقد این جهش ژنی "سریع‎تر" مهارت‎های شناختی و حافظه خود را از دست می‎دهند. به علاوه، افراد دارای جهش مزبور و نیز پلاک‎ها نزول حتی سریع‎تری را در میزان حافظه و مهارت‎های شناختی تجربه می‎کنند.
در تست‎های آموزش شفاهی و حافظه، افراد فاقد این جهش ژنی تا 0.002 واحد در سال پیشرفت داشتند، در حالی که این پیشرفت برای افراد دارای این جهش تا 0.021 واحد سالانه بدتر بود.
نویسنده همکار مطالعه دکتر اُزیوما اُکونکوو / Ozioma Okonkwo می‎گوید: "وقتی جهشی در کار نیست، این امکان وجود دارد که ژنBDNF و پروتئینی که تولید می‎کند بهتر بتوانند محافظت شوند، که در نتیجه حافظه و مهارت‎های شناختی حفظ می‎شود. این موضوع به ویژه جالب است زیرا تحقیقات پیشین نشان داده‎اند که ورزش می‎تواند سطح BDNF را افزایش دهد.
برای تحقیقات آینده این موضوع حیاتی است که در مورد نقشی که ژن BDNF و پروتئین در انباشت بتا – املوئید در مغز دارند، کاوش کنند."
از آنجا که بیشترین توفیق درمان‎های جاری وابسته به ارائه آنها در اوایل پیشرفت بیماری است، این موضوع بخشی حیاتی از کل چشم‎انداز است. همچنان که اکونکوو می‎گوید: "از آنجا که این ژن را می‎توان پیش از آغاز علایم آلزایمر شناسایی کرد، و نیز از آنجا که گمان می‎رود مرحله پیش‎بالینی بیماری یک برهه زمانی حیاتی برای درمان‎هایی باشد که می‎توانند بیماری را به تعویق بیندازند یا از آن پیشگیری کنند، این کشف می‌تواند هدف بزرگی برای درمان زودهنگام باشد."
برخی کمبودها در مطالعه به چشم می‎خورد. این کمبودها شامل این مورد نیز است که تمامی نمونه‎های مطالعه سفیدپوست بوده‎اند، در حالی که بیماری آلزایمر بر روی قومیت‎ها و نژادهای مختلف تأثیرات متفاوتی دارد. برای مثال، به نظر می‎رسد که آمریکایی‎های آفریقایی تبار بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. دیگر کمبود مطالعه محدود بودن داده‎های مربوط به بتا – املوئید است.
در هر حال، مطالعه دارای اهمیت خاص خود است زیرا شامل تعداد نمونه زیادی بوده و یافته‎های مطالعه مطمئناً انگیزشی برای مطالعات بیشتر خواهد بود.