حفظ باروری در بیماران سرطانی

• جین لئونارد، دکتر سوزان فالک
• ترجمة هستی فراست‌فر

برای حفظ باروری، بافت‌های باروری حفظ می‌شود، بنابراین فرد قادر خواهد بود تا در آینده صاحب فرزند گردد. برای این کار معمولاً تخمک، اسپرم یا جنین منجمد و ذخیره می‌شود، با وجود این روش‌های دیگر را نیز می‌توان مورد استفاده قرار داد.
مردان و زنان توان باروری خود را در صورت تمایل برای پدر و مادر شدن در آینده حفظ می‌کنند، یا در مواردی که به دلیل اختلالات پزشکی نظیر سرطان تحت درمان قرار می‌گیرند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
1. سرطان و درمان آن چگونه به باروری آسیب می‌رساند؟
2. گزینه‌های حفظ باروری برای زنان
3. گزینه‌های حفظ باروری برای مردان
4. گزینه‌های حفظ باروری برای کودکان مبتلاء به سرطان
5. اثرات حفظ باروری بر درمان سرطان

سرطان و درمان آن چگونه به باروری آسیب می‌رساند؟
ناباروری به عنوان عدم توانایی یک زوج برای باردار شدن زن پس از حداقل یک سال رابطة جنسی مداوم بدون استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری تعریف می‌شود.
سرطان‌های اندام‌های تناسلی نظیر سرطان‌های رحم یا بیضه می‌توانند سبب ناباروری شوند.
دیگر سرطان‌ها ممکن است به طور مستقیم سبب ناباروری یا عقیم شدن فرد نشوند اما درمان‌های این سرطان‌ها می‌توانند چنین مشکلی را ایجاد کنند.
اثرات درمان‌های سرطان بر باروری ممکن است موقت یا دایمی باشد. فرجام موضوع به سن فرد، نوع درمانی که برای سرطان انجام می‌شود، نوع و مرحلة پیشرفت سرطان و وضعیت باروری فرد پیش از سرطان بستگی دارد.

باروری زنان و درمان سرطان
هم شیمی‌درمانی و هم اشعه‌درمانی می‌تواند باروری زنان را کاهش دهد. این درمان‌ها می‌توانند به تخمک‌ها، فولیکول‌های تخمدان و هورمون‌های زنانه آسیب برسانند. اشعة هدایت شده به تخمدان یا داروهای شیمی‌درمانی به نام مواد الکیلیتینگ بیشترین ضرر را برای باروری دارند.
یائسگی زودرس، که پیش از 40 سالگی بروز می‌کند، می‌تواند یکی از عوارض جانبی برخی از انواع درمان سرطان باشد، که ریسک بروز آن با افزایش سن زنان بالا می‌رود.
عمل جراحی برداشتن رحم یا تخمدان‌ها به ناباروری زنان منجر می‌شود.

باروری مردان و درمان سرطان
عمل جراحی برداشتن بیضه می‌تواند قدرت باروری مرد را از بین ببرد.
برخی انواع شیمی درمانی و دوز بالای اشعه درمانی می‌توانند سلول‌های بنیادی سازندة اسپرم را از بین ببرند. این انواع درمان همچنین ممکن است به کاهش در کمیت یا کیفیت اسپرم منجر شوند یا به DNA اسپرم آسیب برسانند. به علاوه، برخی درمان‌های هورمونی که برای مداوای سرطان پروستات و دیگر انواع سرطان به کار می‌روند می‌توانند به باروری مردان آسیب برسانند.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد
هر فردی که برنامة درمان سرطان در مورد وی وجود دارد و مایل است تا در آینده صاحب فرزند شود باید در مورد حفظ باروری با پزشک مشورت کند.
پزشک می‌تواند توصیه کند که آیا درمان سرطان مورد استفادة بیمار احتمال دارد به ناباروری منجر شود یا خیر. پزشک می‌تواند بهترین گزینه‌های در دسترس برای حفظ باروری را به فرد معرفی کند.
بهترین زمان برای حفظ باروری پیش از آغاز درمان سرطان است، چرا که حتی یک جلسه درمان در این مورد می‌تواند به باروری آسیب برساند.

گزینه‌های حفظ باروری برای زنان
روش‌های اثبات شده برای حفظ باروری زنان شامل موارد زیر است:
- جابجایی تخمدان: یکی از تخمدان‌ها یا هر دوی آنها برای پیشگیری از آسیب دیدگی توسط اشعه درمانی جابجا می‌شود. این درمان برای آن دسته از زنان استفاده می‌شود که در ناحیه‌ای غیر از ناحیة لگنی تحت اشعه درمانی قرار می‌گیرند. این روش به علت پخش اشعه حفاظت کامل ایجاد نمی‌کند. اگر زن پس از درمان هنوز قادر به باروری نباشد، ممکن است نیاز به جابجایی مجدد تخمدان باشد. باروری در محیط آزمایشگاهی (IVF) نیز ممکن است ضروری باشد.
- فریز کردن تخمک یا انجماد تخمک: زنان برای تحریک تولید تخمک مورد درمان هورمونی قرار می‌گیرند. تخمک‌ها سپس از فولیکول‌های هر تخمدان برداشته می‌شوند، منجمد شده و برای اینکه آمادة استفاده باشند منجمد می‌گردند. این روش می‌تواند گزینة خوبی برای زنانی باشد که دارای همسر نیستند، و مایل نیستند تا برای بارور کردن تخمک از اسپرم‌های اهدایی استفاده کنند.
- فریز یا منجمد کردن جنین: بر مبنای نظر انجمن سرطان آمریکا، این روش رایج‌ترین و موفقیت‌آمیزترین روش حفظ باروری زنان است. روش مزبور شبیه به روش انجماد تخمک است. در این فرآیند، تخمک‌ها از تخمدان‌های زن برداشته شده و با اسپرمی که از طرف همسر یا فرد اهداکننده داده شده است بارور می‌شوند. جنین ایجاد شده تا زمان آماده شدن برای استفاده منجمد می‌شود.
- محافظ لگن: زنانی که در مورد سطوح غیر ناحیة لگنی مورد اشعه درمانی قرار می‌گیرند می‌توانند دستگا‌ه‌های تناسلی خود را برای حفاظت از پخش اشعه توسط محافظ‌هایی که به دقت جایگذاری می‌شوند مورد حفاظت قرار دهند.
- برداشتن رحم یا تراکلکتومی رادیکال: در مورد زنان دچار سرطان دهانة رحم در مراحل اولیة بیماری ممکن است که رحم برای محافظت از آن از طریق جراحی برداشته شود.
- درمان غیر جراحی سرطان اندومتری: سرطان‌های اندومتری در مراحل اولیة بیماری را می‌توان با استفاده از دارو به جای جراحی با موفقیت مداوا کرد. این کار می‌تواند به حفظ باروری کمک کند.
همچنین برخی تکنیک‌های آزمایشی حفظ باروری برای زنان در دسترس است که عبارتند از:
- انجماد بافت تخمدان: بافت تخمدان از طریق جراحی برداشته، منجمد و بعداً دوباره در داخل بدن پیوند می‌شود. این روش ممکن است برای افراد دچار برخی از انواع سرطان نظیر لوسمی مفید نباشد، چرا که ممکن است سلول‌های سرطانی در بافت برداشته شده وجود داشته باشند.
- سرکوب تخمدان:‌ درمان‌های هورمونی ممکن است برای سرکوب تخمدان‌ها و حفظ تخمک‌ها در طول درمان سرطان مورد استفاد قرار گیرند.
بسته به روش مورد استفاده برای حفظ باروری و مرحلة چرخة عادت ماهانة زن، درمان سرطان ممکن است تا حداکثر سه هفته به تعویق بیفتد. برخی افراد ممکن است به درمان فوری سرطان نیاز داشته باشند، و بنابراین تمامی انواع روش‌های حفظ باروری برای تمامی افراد قابل استفاده نیست.

گزینه‌های حفظ باروری در مردان
مردان دچار سرطان پیش از قرار گرفتن تحت درمان سرطان می‌توانند روش‌های زیر را برای حفظ باروری در مورد خود لحاظ کنند:
- انجماد اسپرم: نمونة منی یا نطفة مرد را می‌توان منجمد و تا زمان استفاده ذخیره کرد. این نمونه‌ها ممکن است به عنوان بخشی از درمان IVF به کار روند، یا می‌توان آنها را ذوب و در زهدان همسر یا شریک جنسی مرد جاگذاری کرد. این فرآیند تحت عنوان تلقیح داخل رحمی شناخته می‌شود.
- محافظ لگن: مردان قرار گرفته تحت اشعه درمانی می‌توانند بیضه‌های خود را با استفاده از محافظی که به دقت جایگذاری می‌شود از آسیب دیدن مصون بدارند.
- انجماد بافت بیضه: این روش برای استفاده در مورد حفظ باروری در مردان هنوز تحت پژوهش است. در این روش بافت بیضه از طریق جراحی برداشته شده، منجمد می‌گردد و سپس در زمان مورد نیاز مجدداً در بدن پیوند می‌شود.

گزینه‌های حفظ باروری در کودکان مبتلاء به سرطان
والدین کودکان دچار سرطان ممکن است نیازمند انجام مراحلی برای حفظ باروری آنان باشند.
گزینه‌های در دسترس به سن کودک، اینکه در دوران پیش از بلوغ یا پس از آن بسر می‌برد، نوع درمان سرطان مورد نظر برای وی و نوع و مرحلة سرطان در کودک بستگی دارند.
کودکانی که به سن بلوغ رسیده‌اند می‌توانند واجد شرایط لازم برای انجماد تخمک یا اسپرم باشند. در مورد کودکانی که به سن بلوغ نرسیده‌اند می‌توان از انجماد بافت بیضه یا تخمدان استفاده کرد.
برای انجام این امور رضایت والدین مورد نیاز است و رضایت خود کودکان هم ممکن است مورد نیاز باشد.
در برخی موارد، حفظ باروری در کودکان ممکن است برانگیزندة سؤال‌های اخلاقی باشد. «کمیتة اخلاق انجمن طب باروری آمریکا» توصیه می‌کند که والدین کودکان مبتلاء به سرطان می‌توانند در صورت موافقت کودک به حفظ باروری وی مبادرت ورزند، و نیز اگر این احتمال وجود داشته باشد که این اقدام در آینده برای کودک مفید باشد.

اثرات حفظ باروری بر درمان سرطان
در حال حاضر، شواهدی مبنی بر تداخل روش‌های حفظ باورری با درمان سرطان وجود ندارد. در هر حال، اگر درمان سرطان برای حفظ باروری به تعویق بیفتد، این می‌تواند بر فرجام درمان سرطان تأثیر داشته باشد. مشاوره با پزشک در مورد خطرات این کار اهمیت دارد.

بارداری پس از درمان سرطان و حفظ باروری
بارداری موفق پس از درمان سرطان و حفظ باروری ممکن است. هیچ‌گونه شواهدی مبنی بر تأثیر منفی درمان‌های سرطان بر سلامت کودکانی که لقاح آنها پس از درمان سرطان صورت گرفته است وجود ندارد. کودکان نباید در هنگامی که در رحم قرار دارند با درمان‌های سرطان تماس داشته باشند.
بر مبنای نظر تحقیقات سرطان بریتانیا، اغلب پزشکان به زنان توصیه می‌کند پیش از باردار شدن تا دو سال پس از انجام درمان سرطان صبر کنند.
اگرچه بارداری سبب بازگشت سرطان نمی‌شود، احتمال بازگشت سرطان در طول 2 سال اول پس از تشخیص بسیار بالا است. زنانی که در طول این دورة زمانی خاص باردار می‌شوند ممکن است بر اثر خطراتی که جنین را تهدید می‌کند نتوانند مورد درمان سرطان قرار گیرند./