مطالعة سلول‌های بنیادی و یافتة جدید در مورد سرطان

• هانر وایتمن
• ترجمة نادر اکبری

در سال 2015 مطالعه‌ای جنجال‌برانگیز عنوان کرد که بیشتر موارد سرطان به "بخت بد" برمی‌گردد – که بدین معنی است که سرطان بر اثر جهش‌های تصادفی DNA سلول‌های بنیادی بالغ اتفاق می‌افتد که مسبب آنها عوامل مربوط به شیوة زندگی نیست. یک مطالعة جدید نقطة مقابل نظر مزبور را مطرح می‌کند: محققان درمی‌یابند، اگرچه بخت بد نقشی در توسعة سرطان دارد، اما نامحتمل است که حامی اولیة آن باشد.
سرطان بر اثر جهش در DNA که روش رشد و تقسیم سلولی را دگرگون می‌کند، ایجاد می‌شود. این جهش‌ها می‌توانند باعث از کنترل خارج شدن سلول‌ها شوند، که در جریان آن سلول‌ها به میزان بسیار زیادی رشد کرده و تکثیر می‌شوند، که حاصلش بروز خطا در مسیر رشد و تقسیم سلولی است که سبب سرطانی شدن آنها می‌شود.
برخی جهش‌های DNA می‌تواند ارثی باشد، در حالی که برخی دیگر از آنها نتیجة عوامل موجود در شیوة زندگی نظیر مصرف دخانیات یا قرار گرفتن در معرض آفتاب است.
در هر حال به خوبی مشخص شده است که برخی ارگان‌های بدن نسبت به بقیه در مقابل سرطان حساس‌ترند و این عدم ثبات را نمی‌توان صرفاً بر مبنای عوامل مربوط به سبک زندگی تبیین کرد.
در ژانویة 2015 مطالعه‌ای که در نشریة سائنس / Science منتشر شد عنوان کرد که 22 نوع از 31 نوع سرطان شامل سرطان تخمدان، لوزالمعده و سرطان‌های استخوان – به جهش‌های "تصادفی" اتفاقی برمی‌گردند که در خلال تقسیم سلولی در سلول‌های بنیادی نرمال بالغ روی می‌دهند.
در هر حال مطالعة جدید - به رهبری دکتر روبن فان بوکستل / Ruben van Boxtel از دپارتمان ژنتیک مرکز پزشکی دانشگاه اوترخت در هلند – نشان می‌دهد که جهش‌های "بخت بد" به اندازه‌ای که مطالعة سال گذشته ادعا می‌کند به توسعة سرطان کمک نمی‌کند.

نرخ جهش‌های DNA در ارگان‌های مختلف بدن "پایدار" است
نتایج مطالعه – منتشر شده در نشریة نیچر / Nature – از نخستین مطالعة همة دوران‌ها برای ارزیابی انباشت جهش‌های DNA در سلول‌های بنیادی جدا شده از ارگان‌های مختلف بدن در مراحل مختلف زندگی، به دست آمده است.
دکتر فان بوکستل و همکارانش نرخ الگوهای جهش DNA را در سلول‌های بنیادی نرمال بالغ که از رودة بزرگ، رودة کوچک و کبد اهدا کنندگانی در سنین 3 تا 87 سال گرفته شده بود، ارزیابی کردند.
محققان دریافتند که فارغ از سن بیمار یا ارگانی که سلول‌های بنیادی از آن گرفته می‌شود، شمار جهش‌های DNA که به مرور زمان در سلول‌های بنیادی انباشته می‌شوند یکسان باقی می‌ماند: به طور متوسط 40 مورد در سال.
دکتر فان بوکستل می‌گوید: "ما از اینکه دیدیم نرخ جهش در سلول‌های بنیادی انواع مختلف سرطان تقریباً یکسان است شگفت‌زده شدیم."
"این نشان می‌دهد که صرف انباشت تدریجی بیشتر و بیشتر خطاهای "بخت بد" DNA به مرور زمان، نمی‌تواند توضیح دهندة اختلاف شیوع سرطان که شاهد آن هستیم، باشد – دستکم برای برخی انواع سرطان."
در هر حال، تیم تحقیق تفاوت‌هایی را در انواع جهش‌های تصادفی DNA بین سلول‌های بنیادی ارگان‌های مختلف بدن شناسایی کرد، که این می‌تواند تا حدودی توضیح دهد که چرا برخی از ارگان‌های بدن نسبت به بقیة آنها بیشتر مستعد سرطان هستند.
"بنابراین به نظر می‌رسد که "بخت بد" قطعاً بخشی از قصه است. اما ما نیاز به شواهد بیشتری داریم تا دریابیم که چگونه و تا چه حدی از گسترش. این چیزی است که می‌خواهیم در مرحلة بعد رویش تمرکز کنیم."
دکتر لارا بنت / Lara Bennett، مدیر روابط علمی در پژوهش‌های جهانی سرطان – که بودجة مطالعه را تأمین کرده – بر این باور است که یافته‌های تیم تحقیق به روشن شدن این موضوع که چرا برخی از انواع سرطان شایع‌تر از بقیه هستند کمک می‌کند.
"این تحقیق تازه از سوی دکتر فان بوکستل و گروه او مهم است زیرا برای اولین بار به اندازه‌گیری داده‌های مربوط به نرخ خطای انباشت DNA در سلول‌های بنیادی انسان پرداخته است، و نشان می‌دهد که شاید ریسک سرطان تا حدی که مطالعة اخیر در مورد فرآیند "بخت بد" عنوان کرده بود، قابل فروکاستن نباشد."/